انسان در وجود خود داراى دو جنبه است: جنبه جسمانى و روحانى. پس عجيب نيست كه أحيانا با عالم ماوراء مادّه ارتباط برقرار كند و چنين ارتباطى مربوط به جنبه روحى و باطنى اوست كه ارتباطى پوشيده است و همين امر پديده وحى را تشكيل مى‌دهد.

وحى يك پديده روحى است و در افرادى يافت مى‌شود كه داراى خصايص روحى والا هستند. اين خصايص در وجود آنها صلاحيت ارتباط با عالم بالا را به وجود مى‌آورد. لذا مكاشفاتى در باطن براى آنها رخ مى‌دهد يا مطالبى به آنان الهام مى‌شود كه از خارج وجودشان نشأت گرفته است و بر آنها القا مى‌شود نه از داخل ضمير آنان، چنانكه منكران وحى تصور كرده‌اند.

بنابراين وحى يك پديده فكرى يا انعكاس حالت درونى نيست كه براى پيامبران رخ داده باشد، بلكه يك القاى روحانى است كه از عالم بالا بر افراد شايسته و والا انجام گرفته است و نبايد از آن شگفت زده شد: «أَ كانَ لِلنَّاسِ عَجَباً أَنْ أَوْحَيْنا إِلى‌ رَجُلٍ مِنْهُمْ أَنْ أَنْذِرِ النَّاسَ». منتها چيزى كه ما نمى‌توانيم آن را درك كنيم، اگرچه يك واقعيّت است و ايمانى استوار بدان داريم، چگونگى برقرارى اين ارتباط روحى است. ما وقتى تلاش مى‌كنيم آن را درك كنيم، مى‌خواهيم با مقياسهاى مادّى كيفيت اين ارتباط را دريابيم يا موقعى كه مى‌خواهيم آن را توصيف كنيم، با الفاظ و كلماتى اين ارتباط را وصف مى‌كنيم كه براى مفاهيمى وضع شده كه از دايره محسوسات فراتر نرفته است؛ بنابراين موضوع همچنان بر ما پنهان مى‌ماند. تعبيرات در اين‌باره جنبه استعاره و تشبيه دارد و به مجاز و كنايه مى‌ماند و هرگز تعبيرات حقيقى و واقع نما نيستند. پس پديده وحى قابل قبول بوده و به آن ايمان داريم، ولى قابل وصف و درك حقيقى نيست. صرفا يك پديده روحى است كه فقط براى كسانى قابل درك است كه اهليّت و شايستگى آن را دارند.

كيفيت نزول وحى‌

پيغمبر (ص) هنگام نزول وحى مستقيم، بر خود احساس سنگينى مى‌كرد و از شدت سنگينى بار بدنش داغ مى‌شد و از پيشانى مباركش عرق سرازير مى‌گشت و اگر بر شترى يا اسبى سوار بود، كمر حيوان خم مى‌شد و به نزديك زمين مى‌رسيد. على (ع) مى‌فرمايد: