هرجا كه باشد به اضافه الف و تنها در سوره فرقان، بدون الف و به صورت «عتو» نوشته مى‌شود؟ و از همين قبيل است سرّ زيادت الف در «آمنوا» و حذف آن از «باؤ» و «جاؤ» و «نبوؤ» و «فاؤ» در سوره بقره.

تمام اينها اسرار الهى و اغراض حكمت‌آميز پيامبر (ص) است كه بر مردم پوشيده است؛ زيرا اينها اسرار باطنى است كه جز از طريق موهبت الهى، قابل درك نيست و مانند الفاظ و حروف مقطعه‌اى است كه در اوايل سور است و داراى اسرارى بزرگ و معانى بسيارى است كه اكثر مردم بدان اسرار پى نمى‌برند و چيزى از معانى الهى كه بدانها اشاره شده، درك نمى‌كنند و رسم الخطى كه در قرآن به كار رفته از همين قبيل است.[1]

برخى تلاش كرده‌اند كه اسرار اين نحو از رسم الخط را كشف كنند، لذا با تكلّف بسيار اظهار نظرهايى كرده‌اند. مثلا تصور كرده‌اند كه زيادت الف در «لاأذبحنّه» دلالت بر آن دارد كه ذبح واقع نشده است و زيادت «يا» در «و السّماء بنيناها بأييد» براى اشاره به تعظيم قدرت الهى است كه به وسيله آن، آسمان را بنا نهاده است و با هيچ قدرت و قوت ديگر، مشابهت ندارد و اين به مقتضاى اين قاعده معروف است كه‌ «زيادة المبانى تدلّ على زيادة المعانى».[2]

ابو العباس مراكشى معروف به ابن البناء (متوفاى 721 ه) در كتاب خود عنوان الدليل فى مرسوم التنزيل به تفصيل در اين زمينه توضيح داده و تشريح كرده است كه وضعيت اين حروف در خط، بر حسب اختلاف و چگونگى معانى كلمات كه عبارت از اسرار و حكمتهاى پنهانى است، مختلف است كه از جمله توجه به عوالم غائب و شاهد و مراتب وجود و مقامات است. در ذيل گزيده‌اى از گفته‌هاى او كه نشان دهنده ميزان غلو و مبالغه او در مورد رسم الخط و تكلّفى است كه براى توجيه اين اغلاط، متحمل شده است، آورده مى‌شود:

- اضافه كردن الف در «لااذبحنّه» براى توجه دادن به اين معنى است كه ذبح از عذابى كه در صدر آيه ذكر شده شديدتر است. «لاعذّبنّه عذابا شديدا او لأاذبحنّه».[3]

- الف در «يرجوا» و «يدعوا» اضافه شده است تا بر آن دلالت كند كه فعل به علت دربرداشتن ضمير فاعل، از اسم سنگين‌تر است و ازاين‌رو وقتى فعل را خفيف و

[1] . مناهل العرفان، ج 1، ص 375- 376.

[2] . مقدمه ابن خلدون؛ ص 419 و مناهل العرفان؛ ج 1، ص 367.

[3] . نمل، 21.