كه از بين برود) اما وقتى كه عثمان بازگردان آنها را تعهد كرد، صحيفه‌هاى مذكور را در اختيار او گذاشت تا به‌عنوان سندى موثّق، براى مقابله با ديگر مصاحف استفاده شود.[1] درباره تهيه مصحف واحد انس‌بن‌مالك گفته‌است: «من از كسانى بودم كه آيات را بر نويسندگان املا مى‌كرد. چه بسا آيه‌اى مورد اختلاف واقع مى‌شد، در اين صورت نظر كسانى را كه آيه مورد اختلاف را از پيامبر صلى الله عليه و آله شنيده بودند مى‌خواستند. اگر اين افراد در مدينه نبودند، ماقبل و مابعد آيه را براى آنان مى‌نوشتند و از آنان مى‌خواستند تا قسمت مورد اختلاف را آن‌گونه كه شنيده‌اند بنويسند يا خود حاضر شوند».[2] همچنين آيات مورد اختلاف را براى ابى بن كعب مى‌فرستادند و او پس از تصحيح آن‌را باز مى‌گرداند.

ابن سيرين مى‌گويد: «اگر آيه‌اى مورد اختلاف قرار مى‌گرفت، ثبت آن‌را به تأخير مى‌انداختند. برخى گفته‌اند: هدف از تأخير در ثبت آن، اين بوده‌است كه نسخه‌هاى كسانى را كه در آخرين عرضه قرآن بر پيامبر صلى الله عليه و آله حاضر بوده‌اند، به‌دست آورند.»[3] عبداللَّه‌بن‌هانى بربرى، (غلام عثمان) هم نقل مى‌كند كه: من نزد عثمان بودم و مى‌ديدم كه نسخه‌هاى مختلف مصحف‌ها را با يكديگر مقابله مى‌كردند.

عثمان استخوانِ كتفِ گوسفندى را به من داد كه در آن اين كلمات نوشته شده‌بود: «لَمْ يتسنّ» و «لا تبديل للخلق اللَّه» و «فأمهل الكافرين»؛ من آن‌را نزد ابىّ‌بن‌كعب بردم و او آنها را به اين‌گونه تصحيح كرد: «لَمْ يَتَسَنَّهْ»[4] و «لا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ»[5] و «فَمَهِّلِ الْكافِرِينَ»[6].

[1] . الف) مصاحف سجستانى؛ ص 9. ب) صحيح بخارى؛ ج 6، ص 226.

[2] . همان؛ ص 21.

[3] . همان؛ ص 25.

[4] . بقره، 259.

[5] . روم، 30.

[6] . طارق، 17.( ر. ك: الاتقان؛ ج 1، ص 183.)