4. قرائت بر خلاف لهجه قريش‌

هر يك از قبايل، لهجه مخصوص به خود داشتند و برخلاف لهجه قريش، قرآن را تلاوت مى‌كردند؛ در حالى كه قرآن به لهجه قريش نازل شده بود؛ البته پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله اين اختلاف لهجه‌ها را اجازه دادند و حديث «نزل القرآن على سبعة أحرف» ناظر به اختلاف لهجه‌هاست.

5. تبديل كلمات‌

يعنى برداشتن لفظى از قرآن و جايگزين كردن مرادف آن. عبداللَّه بن مسعود تعويض كلمات را- به شرط آنكه به اصل معنا صدمه وارد نكند- جايز مى‌دانست؛ لذا كلمه‌هاى سخت و دشوار قرآن را به كلمات سهل و آسانتر تبديل مى‌كرد.

6. افزودن بر قرآن‌

از ابن مسعود روايت شده است كه برخى كلمات را به عنوان تفسير در خلال آيه مى‌آورد تا مراد آيه را روشنتر سازد، چنانكه در آيه تبليغ، جمله «إنّ علياً مولى المؤمنين» را زياد نموده و آيه را چنين مى‌خواند: «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ‌ [إنّ علياً مولى المؤمنين‌] وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ»[1] و نيز عجارده (برخى از خوارج كه اتباع ابن عجرند) گمان داشتند كه سوره يوسف در قرآن افزوده شده است.[2]

7. كاستن از قرآن‌

برخى گمان برده‌اند، قرآن بيش از اندازه موجود بوده است و از روى سهو و

[1] . مائده؛ 67.

[2] . الملل و النحل؛ ج 1، ص 128.