تا گمان شود، آنچه مورد نظر گوينده است به‌وسيله حواس، قابل درك است:

«... وَ تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ؛[1] ... اين مثلها را براى مردم مى‌زنيم باشد تا ايشان بينديشند».

ويژگى‌هاى تمثيل‌

به نوشته ابن‌اثير (متوفاى 637) تمثيل داراى سه ويژگى است: مبالغه، بيان و ايجاز.[2] مبالغه يعنى تأكيد در رسانيدن معنا و ايفاى كامل به مقصود. ممكن است سخن عادى و عارى از مَثَل، ايفاى به مقصود نكند و در رساندن معنا رسا نباشد يا كوتاه آيد، ولى سخن همراه با تشبيه و تمثيل، هدف را بهتر و شيواتر بيان مى‌كند. مثلًا درباره اعمال بيهوده كافران آمده است: «مَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ أَعْمالُهُمْ كَرَمادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّيحُ فِي يَوْمٍ عاصِفٍ لا يَقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُوا عَلى‌ شَيْ‌ءٍ ذلِكَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعِيدُ؛[3] اعمال كافران همانند خاكسترى است كه دستخوش تندبادى قرار گرفته، آن هم در روز توفانى. هرگز از آنچه گردآورده بودند چيزى عايدشان نخواهد گرديد. و اين جز گمراهى دور نخواهد بود».

اعمال آنان به خاكستر (رماد)- كه سوخته‌اى بيش نيست و در روز توفانى از هم مى‌پاشد- تشبيه شده است. در اين تشبيه و توصيف به‌خوبى، ناپايدارى و سستى اعمال كافران بر ملا مى‌شود، درحالى كه در سخن عادى چنين نمودى نيست. اگر اين تمثيل در پشت‌بند كلام وجود نداشت، هدف به اين خوبى روشن نمى‌شد؛ مثلًا اگر تنها مى‌گفت: «اعمال كافران يا رياكاران تباه است»،

[1] . حشر، 21.

[2] . المثل السائر؛ ج 2، ص 123.

[3] . ابراهيم، 18.