است؟

از جمله ديگر عرصه‌هاى قابل بررسى اين پديده آنكه آيات آن چه ارتباطى با هم دارند؟ آيا تعدادى از آيات تفصيل ديگر آيات مى‌باشد و آيا روابطى چون ناسخ و منسوخ، مطلق و مقيد، عام و خاص، محكم و متشابه در مجموعه آيات برقرار است يا خير؟ اگر جواب مثبت است كدام آيات مورد اين تقسيمات مى‌باشند؟ و اعجاز قرآن به چه معنا است؟ همچنين آشنايى با تاريخ تفسير، مفسران بزرگ و روش‌هاى تفسيرى از اين مقوله است.

علت اينكه از اين مباحث با نام «علوم قرآنى» به صيغه جمع ياد مى‌شود، گستردگى و دسته‌بندى هر يك با نام علمى مستقل نظير: علم اعجاز، علم تجويد، علم قرائت، علم تاريخ قرآن و ... مى‌باشد كه نقطه مشترك آنها عبارت است از: «بحث‌هايى براى شناخت قرآن و پى بردن به شئون آن».

اما گونه ديگر از معارف قرآنى مربوط به شناخت محتواى اين كتاب مقدس است كه تفسير نام دارد. تفسير قرآن با اسلوب‌هاى خاص خود انجام مى‌گيرد و يكى از لوازم آن آشنايى با علوم قرآنى است.

از بيان بالا معلوم شد كه علوم قرآنى بر مطالعه محتواى درونى آيات و به‌عبارت ديگر «تفسير قرآن» مقدم است. بر اين اساس و از دير هنگام؛ يعنى پس از رحلت پيامبر گرامى اسلام (ص) پيشگامان بزرگى در حوزه علوم قرآن و تفسير ظهور نمودند؛ از ميان صحابه شخصيتى چون على (ع) گوى سبقت را از ديگران ربوده است. جلال الدين سيوطى در اين‌باره نوشته است: «در ميان خلفا كسى كه بيشترين مطلب را در زمينه تفسير قرآن روايت كرده على‌بن‌ابيطالب است». پس از آن جناب، ديگر اصحاب چون عبدالله‌بن‌عباس، عبدالله‌بن‌مسعود و ابىّ‌بن‌كعب حائز بالاترين رتبه در اين رشته هستند.