ديگرى نبوده است. پيداست كه احتمال اشتباه و غلط و نسيان در چنين كتابهايى كمتر مى‌شود. از سوى ديگر مؤلفّين كتابهاى اصل، با توجّه به مسئوليّت خطيرشان، دقّت لازم در ثبت و ضبط احاديث آن مى‌نموده‌اند.

با در نظر گرفتن اين خصوصيّات، كتابهاى «اصل» هميشه نزد علماى شيعه جايگاه خاصّى داشته و نسبت به حفظ آنها و نقل مطالب از آن كتب توجه خاصى مبذول مى‌داشته‌اند، بطورى كه كتب اربعه شيعه در واقع جمع بندى و تنظيم احاديث همان اصول چهارصدگانه است‌[1].

اكنون بايد بگوئيم كتاب سليم بن قيس بعنوان اوّلين اصل و يكى از مهمترين كتابها در بين اصول چهارصدگانه بوده، و از همين جهت مورد عنايت خاص علما و محدّثين بوده است.

اعتراف غير شيعه به اشتهار كتاب بين شيعه‌

يكى از خصوصيّات كتاب سليم اين است كه از روز اوّل تاكنون بعنوان كتابى معروف بين شيعه مطرح بوده است، بطورى كه مخالفين شيعه هم كاملا متوجّه آن بوده‌اند. به سه نمونه از گفتار علماى غير شيعه در مورد اشتهار كتاب بين شيعه اشاره مى‌كنيم چرا كه سخن مخالف در اين موارد براى اثبات مطلب گوياتر است:

1. ابن ابى الحديد متوفاى قرن هفتم مى‌گويد: «سليم، مذهبش معروف است ... و كتاب معروف او بين شيعه بنام كتاب سليم خوانده مى‌شود»[2].

2. قاضى سبكى متوفاى قرن هشتم مى‌گويد: «اوّلين كتابى كه براى شيعه تأليف شده كتاب سليم بن قيس هلالى است»[3].

3. ملّا حيدر على فيض‌آبادى مى‌گويد: «صحّت اين ... كتاب نزد محقّقين شيعه مورد اتفاق است كه بطور يقينى از لسان ترجمان وحى صادر شده، چرا كه همه علوم ائمه عليهم السّلام به امثال اين كتابها بر مى‌گردد»[4].

[1] معالم العلماء: ص 3. الرواشح السماوية: ص 98. الذريعة: ج 2 ص 128- 125.

[2] شرح نهج البلاغة: ج 12 ص 216.

[3] الذريعة: ج 2 ص 153.

[4] منتهى الكلام: ج 3 ص 29. استقصاء الافحام: ج 2 ص 350.