اوّلا: آيا اساسا يك جامعه نيازى به والى و حكمران دارد يا خير؟ زيرا اگر جواب اين سؤال منفى باشد، ديگر جايى براى پرداختن به مباحث بعدى باقى نمى‌ماند چون همان‌طور كه پيش‌تر گذشت، ولايت به معناى حكومت بر جامعه است؛ بنابراين، اگر اين مطلب اثبات شود كه بشر از اساس، به حكومت نياز ندارد، ديگر نمى‌توان از ادلّه ولايت فقيه، به عنوان ضرورت تشكيل حكومت توسط فقيه دفاع كرد؛ زيرا اين بحث «سالبه به انتفاء موضوع» خواهد شد.

ثانيا: اگر در سؤال پيشين به جواب مثبتى رسيديم، اين سؤال مطرح مى‌شود كه حقّ حكومت كردن از آن كيست آيا با توجّه به اين‌كه همه انسان‌ها آفريده خداى حكيم‌اند، همو بايد در تعيين رهبر و حاكم انسان‌ها را راهنمايى كند، يا اين‌كه خداوند انسان را آفريد و امر حكومت را به خود وى واگذار كرد، و يا اين‌كه تا قبل از ختم نبوّت شخص پيامبر صلّى اللّه عليه و اله، حاكم را منصوب مى‌نمود، ولى پس از آن، اين امر مهمّ را رها نمود و مردم را به خودشان وانهاد؟

اين‌ها مطالبى است كه پيش از ورود به مبحث «ادلّه» بايد روشن گردد.

1- 4- 2. نياز جامعه به حكمران‌

نياز به حكومت، موضوعى است كه عقل بشر ضرورت آن را به خوبى درك مى‌كند؛ چرا كه زندگى اجتماعى بدون مقرّرات مربوط به حقوق و حدود افراد و روابط آن‌ها با يكديگر سامان نمى‌يابد و نظامات اجتماعى نيز از يكسو به وضع، و از سوى ديگر به اجرا نياز دارند و اين دو، كارگزار مى‌طلبد؛ به ويژه اجراى مقرّرات و حفظ نظام‌ها، به ناچار با قدرت و تسلّط بر مردم، و به‌