بخش عقلى كلام، مسايلى است كه مقدّمات آن صرفا از عقل گرفته شده است و اگر فرضا به نقل استناد مى‌شود، به عنوان ارشاد و تأييد حكم عقل است؛ مثل مسايل مربوط به توحيد و نبوّت و برخى از مسايل معاد. در اين‌گونه مسايل، استناد به نقل (كتاب و سنّت) كافى نيست و صرفا بايد از عقل استمداد شود.

بخش نقلى كلام، مسايلى است كه هرچند از اصول دين است و بايد به آن‌ها مؤمن و معتقد بود، ولى نظر به اين‌كه اين مسايل فرع بر نبوّت است، نه مقدّم بر نبوّت و نه عين آن، كافى است كه از طريق وحى الهى يا سخن قطعى پيامبر صلّى اللّه عليه و اله، مطلب اثبات شود؛ مثل مسايل مربوط به امامت و ... و اكثر مسايل مربوط به معاد.[1] با اين توضيحات، اين سخن كه «تمام دلايل در علم كلام بايد عقلى محض باشد» مردود است و مى‌توان در مباحث كلامى با استناد به نقل كه البتّه پشتوانه عقلى دارد، دليل نقلى اقامه نمود.

الف) دليل عقلى محض‌

دليل عقلى، ناظر به چهار خصوصيّت است؛ كليّت، ذاتيّت، دوام و ضرورت ...؛ ازاين‌رو، براهينى كه در باب نبوّت و امامت اقامه مى‌شود، هيچ‌يك ناظر به نبوّت و يا امامت شخص خاصّ نيست.[2]

[1] - آشنايى با علوم اسلامى( كلام، عرفان)، ص 14.

[2] - ولايت فقيه ولايت فقاهت و عدالت، ص 151.