ب- سازوكار

همان‌گونه كه در بحثهاى گذشته بيان شد، عناصر ثابت در هر زمينه، نظام مربوط به آن حوزه را كه در برگيرنده مكتب و دستگاه نهادهاى جهان‌شمول است، تشكيل مى‌دهند. اين عناصر با يكديگر ارتباطى تنگاتنگ و منسجم دارند.

هنگامى كه قرار است يك نظام در موقعيت خاصّ پياده شود، ناگزير خصوصيت‌هاى آن موقعيت در آن تأثير مى‌كند و چهره‌اى ويژه به نهادهاى دستگاه مى‌بخشد. در اينجا «دستگاهى از نهادهاى موقعيتى» به وجود مى آيد كه ما آنها را «سازوكار» مى‌ناميم.

اين نهادهاى منوقعيتى داراى چهار ويژگى هستند:

1. موقعيتى: نهادهاى مزبور، به موقعيت وابستگى تامّ دارند و اگر اين شرايط دگرگون شود، آنها نيز دچار تحوّل خواهند شد.

2. عينى: نهادهاى موقعيتى امورى هستند كه تحقّق عينى داشته و در شرايط مزبور كاملا" امكان ايجاد آنها در خارج وجود دارد.

3. هماهنگ با نظام: نهادهاى موقعيتى در واقع بازتاب نهادهاى ثابت در موقعيت خاصّ مى‌باشند و چون نهادهاى ثابت براساس مبانى مكتب و در راستاى اهداف آن هستند، نهادهاى موقعيتى نيز كاملا" هماهنگ با نظام مى‌باشند.

4. سامان‌مند به حقوق متغيّر: حقوقى متناسب با موقعيت‌