لفظى- و نه محتوايى- به دو دسته دستورى و توصيفى يا انشايى و اخبارى تقسيم مى‌كنيم.

عناصر اخبارى كه در نظام يا «سازوكار» وجود دارند، ممكن است تكوينى و واقعى يا اعتبارى و جعلى باشند. عناصر انشايى كه در «حقوق» چهره مى‌نمايند، همگى اعتبارى مى‌باشند، هر چند اين اعتبار بر يك واقعيت تكوينى متّكى باشد. بنابر اين، براى تبيين عناصر نظام همواره از قضاياى اخبارى و توصيفى استفاده مى‌شود؛ چه مفاد اين قضايا يا تكوينى و واقعى و چه اعتبارى و جعلى مى‌باشد.

ازاين‌رو، قضيه «فقيه ولايت دارد» در «نظام سياسى اسلام» به عنوان يك عنصر تلقّى مى‌شود، هر چند مفاد آن يك اعتبار است، زيرا «ولايت» مقصود در اين قضيه جز يك اعتبار نيست.

نظام كامل و انسجام عناصر آن‌

يك نظام زمانى كامل است كه تمامى عناصر جهان‌شمول در يك ساحت را دارا باشد. نظام‌هاى اسلامى در عالم ثبوت از اين ويژگى برخوردارند؛ زيرا برخاسته از دين كامل مى‌باشند. به بيانى ديگر، دين كامل نظام‌هاى كامل ارائه مى‌كند؛ نظام‌هايى كه تمامى عناصر جهان‌شمول در يك زمينه را كه مؤثر در سعادت بشر است، دارا مى‌باشد.

از سوى ديگر، عناصر يك نظام بايد با هم سازگار و هماهنگ‌