جهان‌شمول و عناصر موقعيتى بود، و اين‌كه در بسيارى موارد اين دو گونه از عناصر دينى در هم تنيده بيان شده‌اند.

در اينجا به نحوه ارتباط مفاد عناصر جهان‌شمول با يكديگر و با مفاد عناصر موقعيتى توجّه داريم. عناصر جهان‌شمول در هر زمينه از حيات فردى و اجتماعى بشر يك نظام را تشكيل مى‌دهند. اين نظام داراى اجزايى ثابت، تغيير ناپذير و هميشگى است و اين همان چيزى است كه ما در آن زمينه نمى‌توانيم از «دين» انتظار داشته باشيم. اين بخش به دليل ثبوت مقدّس است و اين بخش ثابت و مقدس دست يافتنى و قابل فراگيرى است و هدايت‌هاى اصلى انبيا و راهنمايى‌هاى ماندگار آنها همين قسم را تشكيل مى‌دهد.

در همان حال، عناصر ثابت در هر موقعيت، مقتضيات خاصّى دارند كه اين مقتضيات در عين ارتباط با دين، با زمان نيز در رابطه‌اند. اين مجموعه نيز تحت تأثير عناصر جهان‌شمول مى‌باشند.

2. پيكره اصلى نظريه‌

نظريه انديشه مدوّن (نظام‌مند). در اسلام با نظر گرفتن مبانى كلامى مزبور، به عنوان نتيجه منطقى و دستاورد عقلى آن مقدّمات مطرح مى‌شود.

بر پايه اين نظريه، اسلام در هر زمينه از حيات فردى و