نموده‌اند.[1] ه- عناصر جهان‌شمول و موقعيتى در بسيارى موارد در هم آميخته و مختلط بيان شده‌اند.

و- عناصر جهان‌شمول از ارتباطى نظام‌مند با يكديگر و با عناصر موقعيتى برخوردارند.

از ميان اين مطالب، چهار امر اوّل (از بند الف تا د) را در صفحات گذشته تا حدى توضيح داديم. در اينجا تنها بايد اين نكته را بر بند «د» بيفزاييم كه امامان معصوم «عليهم السّلام» پس از رسول اكرم «صلّى اللّه عليه و اله» از شأن بيان عناصر جهان‌شمول و عناصر موقعيتى برخوردار بوده‌اند، و جانشينى حضرت «صلّى اللّه عليه و اله» در هر دو جنبه را داشته‌اند. ازاين‌رو، هنگامى كه در بند «ه» از اختلاط عناصر جهان‌شمول و موقعيتى سخن به ميان مى‌آوريم، مجموعه سنّت، اعم از سنت نبوى و سنت امامان معصوم عليهم السّلام را در نظر داريم.

الف- اختلاط عناصر جهان‌شمول و موقعيتى‌

هر چند انديشه وجود ثوابت و متغيّرات در دين سابقه‌اى ديرينه دارد و از گذشته‌هاى دور، و شايد صدر اسلام، برخى از امور به عنوان حكم ولايتى و مخصوص به شرايط خاصّ تلقى مى‌شده، ولى همواره چنين مى‌نمود كه گويا عناصر متغيّر در عباراتى مستقل از عناصر ثابت بيان شده‌اند، به گونه‌اى كه مى‌توان‌

[1] - اين را ديگران« بيان احكام ولايى» مى‌نامند.