تنها آميخته با شرك نيست، بلكه عين توحيد است؛ زيرا هرگاه ما كوچكترين حركات كسى را- خواه عادى مانند: راه رفتن، سخن گفتن، و خواه غير عادى مانند: معجزات پيامبران و كرامات اوليا- مستقل بدانيم و تصور كنيم كه او بدون قدرت و حول الهى اين كارها را انجام مى‌دهد، در اين صورت آلوده به شرك شده‌ايم.

ولى اگر بنده‌اى را در هر مقام و مرتبه‌اى، درباره هر نوع فعل و پديده‌اى، مستقل تصور نكرده و او را جدا از اراده خدا ندانيم گام از جاده توحيد فراتر ننهاده و از صراط حق منحرف نشده ايم.

ملاك توحيد و شرك اين نيست كه كارهاى عادى و طبيعى را به خود بندگان نسبت دهيم، و آنان را در اين كار مستقل بدانيم و كارهاى بزرگ خارج از نظام طبيعى را مستقيما به خدا نسبت دهيم؛ زيرا در اين موقع به خاطر فرار از شرك دچار شرك شده‌ايم، بلكه ملاك توحيد اين است كه بندگان خدا را در تمام كارها در مقام فاعليت، مستقل و بى‌نياز از حول و قوه خدا ندانيم، و اراده و مشيت الهى را مافوق و خواست بندگان تصور كنيم و در اين قسمت ميان كارهاى خارق العاده و غيره تفاوتى نگذاريم.

اصولا بايد موقف و موقعيت تمام موجودات جهان را نسبت به مقام ربوبى سنجيد و بررسى نمود، هيچ موجودى در جهان اعم از مجرد و مادى نمى‌تواند بدون اذن و قدرت الهى، مبدأ كار و اثرى‌