طور ختم قيام مى‌كرديم و لحظه‌اى در برابر حكومت غاصبان و جائران درنگ نمى‌كرديم، مراد اين نيست كه امامان عليهم السّلام با تحقق شرايط لازم، درصدد قيام مسلحانه براى تحميل حاكميت مشروع خويش برآمدند، هرچند عارى از مقبوليت مردمى به معناى واقعى، بوده باشد؛ بلكه مراد اين است كه اگر يار و انصارى داشتند در برابر عوامل زور و تزويرى كه جريان‌هاى سياسى- اجتماعى كشور را در مسير ناصوابى قرارداده و آحاد جامعه را گاه با استخفاف و تهديد و زمانى با نيرنگ و تطميع، مطيع خود ساخته‌اند، قيام مى‌كردند و راه را براى استقرار حكومت عدل به پشتوانه اقبال حتمى مردم هموار مى‌نمودند.

اما اين‌كه چرا امير مؤمنان عليه السّلام با توجه به اوضاع آشفته روزگار بعد از رحلت پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله و با وجود پيشنهاد بيعت از سوى عباس عموى پيامبر صلّى اللّه عليه و اله يا پيشنهاد ابو سفيان راجع به حكومت قيام نكردند؟ و با اين‌كه افراد سرشناسى، چون: ابوذر، سلمان، مقداد، عمار، حذيفة بن يمان، خزيمة بن ثابت، ابو الهيثم التيهان، فضل بن عباس، قثم بن عباس، دحية بن خليفه، براء بن عازب، بريدة اسلمى- كه از شيعيان آن حضرت بودند- زبير بن عوام، طلحة بن عبد الله عباس و عبيد الله بن عباس- كه از حاميان سياسى آن حضرت بودند- و گروه ديگرى از مخالفان و شيعيان امام عليه السّلام كه در خانه آن حضرت حضور نداشتند، هم‌چون قيس بن سعد بن عبادة، سهل بن حنيف، عثمان بن حنيف، مالك اشتر نخعى ابو ايوب انصارى، عدى بن حاتم طائى، ابى بن كعب، ابى سعيد خدرى و عبد الله بن مسعود[1] كه مخالفت با حكومت ابو بكر بودند؛ با اين حال حضرت در مخالفت با حاكميت غاصبانه خليفه اوّل اصرار نكرده و درصدد برچيدن موانع استقرار حاكميت مشروع خويش برنيامدند؟ در حقيقت، نهفته در

[1] - على اصغر قائدان، تحليلى بر مواضع سياسى على بن ابى طالب عليه السّلام، ص 60 به نقل از: ابن عبد ربه، العقد الفريد، ج 3، ص 64.