بنابراين، حضرت با اين بيانات، درصدد اعلام ثبوت حق ولايت به واسطه بيعت مردم نمى‌باشند؛ بلكه برآنند تا شرط اعمال ولايت حقّه خود را- كه پذيرش آگاهانه مردم است- فراهم سازند و لذا اصرار داشتند كه مردم در تصميم خود آگاهانه عمل كنند و تحقق خارجى ولايت ايشان همراه با اقبال آگاهانه توده مردم بوده باشد.

ظهور فرمايش امام على عليه السّلام بر اين‌كه خشنودى خداوند در انتخاب مردمى حاكم است‌

إنّما الشورى للمهاجرين و الأنصار، فإن اجتمعوا على رجل و سمّوه إماما كان ذلك لله رضّى.[1] در اين نامه امام عليه السّلام اتفاق شوراى مهاجرين و انصار را بر حاكميت يك فرد، موجب رضايت و خشنودى خداوند مى‌دانند و نه تنها بر منصوص و منصوب بودن حاكم از جانب خداوند تأكيد نمى‌كنند؛ بلكه تنها انتخاب مردم را به عنوان پيش‌فرض تعيين حاكم مطرح مى‌كنند. ابن ابى الحديد نيز در شرح اين نامه به اين حقيقت اشاره‌كرده، مى‌نويسد:

و اعلم أن هذا الفصل دالّ بصريحه على كون الإختيار طريقا إلى الإمامة كما يذكره اصحابنا المتكلّمون، لأنه احتج على معاوية بيعة اهل الحلّ و العقد له و لم يراع فى ذلك اجماع المسلمين كلّهم ... و أنه لا يقدح فى إمامته عليه السّلام امتناع معاوية من البيعة و أهل الشام.[2]

نقد و بررسى‌

فارغ از ايرادهاى سندى اين نامه و تلقى به صدور آن از امام عليه السّلام در تبيين چنين‌

[1] -« همانان شوراى مسلمين از آن مهاجرين و انصار است؛ پس اگر بر امامت كسى گرد مدند و او را امام خود خواندند، خوشنودى خدا هم در آن است.» همان، نامه 6.

[2] - ابن ابى الحديد، شرح نهج البلاغه، ج 14، ص 36- 37.