دولت نبوى و وانهادن روشن‌گرى‌هاى صريح پيامبر گرامى اسلام صلّى اللّه عليه و اله درباره استمرار امر ولايت و رهبرى جامعه، توسط امير مؤمنان على عليه السّلام براساس معيارهاى اصيل وحيانى و سيره نبوى استوار گرديد، جلوه‌اى تام از حكومت دينى در هدايت و رهبرى جامعه اسلامى را به منصّه ظهور رسانيد و توانست الگويى به تمام معنا از حاكميت اللّه را نمودار سازد؛ چنان‌كه بى‌دغدغه، مى‌توان شاخص‌هاى آن را محكى مطمئن در ارزيابى حكومت‌هاى حق و مشروع قلمداد كرد. از جمله مهم‌ترين اين شاخص‌ها، خاستگاه حاكميت و منشأ ثبوت مشروعيت در حكومت علو مى‌باشد؛ امرى كه تبيين‌هاى مختلفى در مورد آن صورت گرفته و برخى را در انديشه هم‌نوا نمايى حكومت امام على عليه السّلام با ايده مردم‌سالارى رايج در غرب، به تلاش واداشته است، كه مشروعيت و حقانيت آن را برانگيخته از بيعت بى‌نظير مردم جلوه دهند، تا از يك سو به زعم خود وجاهتى براى حقانيت آن فراهم كنند و از طرف ديگر با تمسك به ظواهر برخى سخنان آن حضرت و بدون جامع‌نگرى و بهره‌گيرى از فرمايشات متعدد آن حضرت در حقانيت الهى حكومت خويش؛ تلاش كنند تا از نگرش امام على عليه السّلام حكومت را امرى بشرى و برخاسته از اراده مردم معرفى نمايند.

در اين قسمت از نوشتار، نخست تلاش خواهيم كرد تا مستندات مشروعيت مردمى حكومت علوى را نقد و بررسى كنيم، آن‌گاه بحث درباره مبناى واقعى ثبوت مشروعيت در آن حكومت اصيل را پى گرفته و در نهايت، نقش آراى عمومى و نظريات مردم در حكومت، از بينش آن امام همام عليه السّلام را مورد ارزيابى و تبيين قرار دهيم.

1. نقد و بررسى مستندات مشروعيت مردمى حكومت علوى‌

نظريه مشروعيت مردمى حكومت امام على عليه السّلام ديدگاه غالب اهل سنت بوده و به اعتقاد آنان حكومت علوى با انتخاب اهل حلّ و عقد و بيعت توده مردم حائز