حاكميت اراده مردم بپردازيم و يا بررسى تاريخچه «دموكراسى» و فرازونشيب‌هاى اين نظريه و تبيين مفهوم اين واژه در لغت و نيز بررسى تفسيرهاى گوناگون ارائه شده از سوى انديشوران غربى درباره مفهوم اصطلاحى آن و پى‌گيرى وانمايى مراد مشترك آنان از دموكراسى واقعيت انديشه حاكميت اراده مردم را بازشناسى كنيم.

1. تاريخچه دموكراسى يا نظام‌هاى مردم‌سالار

بررسى سير تاريخى دموكراسى به عنوان يكى از انواع حكومت و نماياندن اوج و فرود آن در زندگى سياسى انسان، خود بحثى تفصيلى است كه به فراخور نياز اين نوشتار به بررسى آن مى‌پردازيم.

به انگار برخى مورّخان و انديشوران، ريشه‌هاى دموكراسى به دوره‌هاى ماقبل تاريخ مرتبط مى‌شود؛ زيرا در بسيارى از جوامع اوليّه كه انسان‌شناسان جديد شناخته‌اند، نوعى دموكراسى وجود داشته است.[1] بنابراين مى‌توان گفت كه نظام‌هاى سياسى از زمان‌هاى دور با انديشه دموكراسى بيگانه نبوده‌اند؛ چنان‌كه در بسيارى از نقاط جهان در طول قرن‌ها، رؤساى قبايل انتخابى بودند و در بعضى جاها، در سطح نهادهاى سياسى، دموكراسى به مدت طولانى پايدار بوده است.[2] بااين‌حال در عرف سياسى غرب، مبادى ايده دموكراسى به دولت شهرهاى يونان باستان مربوط مى‌شود و دموكراسى آتن به عنوان با ثبات‌ترين و ماندگارترين دموكراسى- در گذشته- معرفى مى‌شود.[3] نكته‌هاى آغازين و تأثير گذار بر دموكراسى آتن را مى‌توان در دو امر عمده جست‌وجو كرد:

اول، نارضايتى فراگير شهروندان آتن از محروميت از حق اظهار نظر در مورد

[1] - ر. ك: مصطفى كواكبيان، دموكراسى در نظام ولايت فقيه، ص 17.

[2] - ر. ك: ديويد بتهام وكوين بويل، دموكراسى چيست؟ ص 22.

[3] - ر. ك: آنتونى آربلاستر، دموكراسى، ترجمه حسن مرتضوى، ص 31.