علم‌آموزى جهت فهم اسرار آفرينش، ابزارى براى نيل به حقيقت عالم است و در آن نه تنها خيرى از انسان‌مدارى نيست، بلكه شرافت انسانى در عقيده به تمام مراتب توحيد و نائل شدن به عبوديّت در برابر ربّ العالمين است، به نظر مى‌رسد كه هيچ زمينه‌اى براى طرح و ردّ استدلال‌هاى قائلين به «سكولاريسم» در بين نباشد، امّا از آن‌جا كه سكولاريسم غير از هرگونه ارتباط تاريخى، يك نظريه فلسفى و سياسى است و لازم است در قبال آن از ديدگاه اسلام موضع‌گيرى منطقى نموده ادلّه آن را مورد بررسى و نقد قرار داد، به ارزيابى و مناقشات موجود در عمده دليل‌هاى ابراز شده براى نفى حكومت دينى مى‌پردازيم.

دليل اوّل، فهم‌ناپذيرى و رازآلودگى دين‌

به نحوى كه هرگونه تلاش براى شفّاف‌سازى و تبيين دين مساوى است با قشرى كردن و از بين بردن جاودانگى آن. اگر دين پيام و بيان و روشن و مشخّصى داشت، آدمى مى‌توانست رفتار خود را براساس آن تنظيم‌نموده، سازنده «عمل دينى» باشد؛ امّا اگر به هر شكلى بعد بيان بودن دين مورد ترديد قرار گيرد، صلاحيّت آن براى ارائه دستور العمل زندگى نفى گرديده است و تفاوتى نمى‌كند كه اين دستور العمل، كاركردى فردى داشته باشد و در زندگى شخصى به كار آيد و يا بخواهد مبناى عمل اجتماعى قرار گيرد؛ چيزى كه ناگويا است چه در حوزه حيات فردى و چه در حيطه حيات اجتماعى، مبنا و منشأ هيچ اثرى نيست.[1] ادّعاى فهم‌ناپذيرى و ناگويايى دين يا به رازآلودگى و اسرارگونه بودن حقيقت دين مستندشده يا بر اين اساس پايه‌گذارى شده است كه رسالت دين، رازنمايى و ابهام‌زايى است، به نظر «هربرت اسپنسر» (1903- 1820 م) اسرارگونه بودن دين از

[1] - عبّاس حسينى قائم‌مقامى، قدرت و مشروعيّت، ص 47.