و مالكم لا تقاتلون فى سبيل اللّه و المستضعفين من الرّجال و النّساء و الولدان؛[1] چرا در راه خدا و [در راه‌] مردان و زنان و كودكانى كه [به دست ستم‌گران‌] تضعيف شده‌اند، پيكار نمى‌كنيد؟

آيا چنين تحريضى، نشان‌دهنده بعد فرافردى اسلام نيست؟ و آيا دستور:

و أعدّوا لهم ما استطعتم من قوّة و من رباط الخيل ترهبون به عدوّ اللّه و عدوّكم‌[2] پيامى جز دعوت امّت اسلامى براى تلاش در فراهم نمودن و تقويت توان نظامى، براى مقابله با دشمنان خدا و كيان امّت اسلامى دارد؟ آيا چنين دين فراگيرى، به دور از پشتوانه نظام حكومتى شايسته، به منصّه ظهور خواهد رسيد؟

البته هرگز نبايد فراگير بودن دين اسلام و برنامه حكومتى داشتن آن را به اين معنا تلقّى كرد كه اسلام، درباره تمام مسائل سياسى، اجتماعى اقتصادى، فرهنگى، نظامى و ... به صورت دقيق و جزئى به بيان مصاديق و دستور العمل‌ها، كه در شرايط زمانى و مكانى گوناگون متغيّرند، پرداخته و بدين ترتيب مجالى براى تعقل و استفاده از تجارب و پيشرفت‌هاى علمى بشر در عرصه‌هاى مختلف باقى نگذاشته و مسير پويايى و حركت عقلانى بشر مسندّ شده است؛ اسلام در تمامى زمينه‌هاى فوق چارچوب‌هاى لازم را براى پيشرفت و ترقّى صحيح جامعه اسلامى تبيين كرده است تا بالندگى آن در مسير سعادت و عمران اخروى قرار گيرد.

2. اقدام عملى پيامبر صلّى اللّه عليه و اله در تأسيس حكومت‌

همان‌گونه كه در بحث پيشين روشن شد[3] پايه‌گذارى حكومت و اقدام به رهبرى‌

[1] - نساء، آيه 75.

[2] -« هر نيرويى در قدرت داريد، براى مقابله با آنها[ دشمنان‌] آماده سازيد و[ هم‌چنين‌] اسب‌هاى ورزيده‌[ براى‌ميدان نبرد] تا به وسيله آن دشمن خدا و دشمن خويش را بترسانيد». انفال، آيه 60.

[3] - ر. ك: فصل سوم، ص 122.