3- اسلام و ليبراليسم هر دو با اعتراف به محدوديتهاى عقل بشر در كشف حقيقت و حركت در مسير صحيح، از موضع شك‌گرايى و خطاپذيرى انسان (انسان غيرمعصوم) آزادى را به رسميت مى‌شناسند (اشتراك) اما اسلام گامى فراتر نهاده و اذعان كرده است كه حتى در صورت كشف حقيقت به صورت يقينى در شرايطى كه پرده‌هاى خطا و ابهام به طور كلى فرو افتد، بازهم بايد از اصل آزادى دفاع كرد به عبارت ديگر انكشاف يقينى حقيقت و عدم حركت در مسير اشتباه (امام معصوم) مجوزى براى اضمحلال آزادى خود و ديگران به فرد نمى‌بخشد اين حالى است كه ليبراليسم موضع خود در اين خصوص به طور صريح روشن نكرده است هر چند با توجه به جايگاه آزادى در انديشه ليبرالى مى‌توان استنباط كرد ليبراليسم آزدى را لازمه تكامل حقيقت حتى پس از كشف كامل آن مى‌داند.

4- ليبراليسم آزادى را لازمه نيل به پيشرفت و توسعه و شكوفايى خلاقيت و ابتكار انسان مى‌داند و بر همين مبنا آن را توجيه مى‌نمايد اما در مكتب اسلام و تشيع مطلبى دال بر تأييد يا رد آن نمى‌توان يافت هر چند سكوت در اين زمينه مى‌تواند حاوى نگرشها و مضامين مثبت در اين خصوص باشد.

ج) قيود آزادى‌

تقييدات و مرزهاى تحديد كننده يكى از ملاكها و معيارهاى مهم تمايز دو مكتب اسلام و ليبراليسم در بحث آزادى است. تقريباً همه مكاتب موجود در اينكه آزادى بايد مقيد به حد و مرزهايى باشد متفق‌القولند و همگى مى‌پذيرند آزادى مطلق نافى اصل خود و واجد پيامدهاى خطرناكى است. آن‌چه در اين مكاتب محل اختلاف نظر است نوع و مرز اين تقييدات است. اين اختلاف نظر بين مكاتب مختلف گاه به حدى است كه اين معيار باعث شكافهاى عميق بين دو مكتب مى‌شود. در اينجا تلاش خواهيم كرد بر اساس معيار «حريم آزادى» تشابهات و تمايزات دو مكتب اسلام و ليبراليسم را هويدا سازيم. پيش از وارد شدن به اين بحث ذكر سه نكته ضرورى است:

1- اسلام علاوه بر تحديد آزادى در سطوح پنج‌گانه انديشه، عقيده، بيان،