بر پارادايم انجام مى‌شود و الگوى عملى آن در سطح مدل قرار دارد. رقابت پارادايم‌ها در سطح معرفت علمى و مدل انجام مى‌شود و گرنه خود پارادايم محل اعتقاد و باور هواداران آن قرار دارد. تا زمانى كه ديدگاه فلسفى نتواند به طراحى پارادايمى بپردازد كه توان رقابت در سطح معرفت علمى و مدل با پارادايم‌هاى موجود داشته باشد، نمى‌تواند ادعاى طراحى يك نظام اجتماعى خاص داشته باشد.

مسلماً ارائه پارادايم‌هاى جديد منوط به به كارگيرى پيش‌فرضهاى جديد متأثر از فلسفه خود است كه بتواند با بحرانها و مسائل اجتماعى به نحوى جديد برخورد و آنها را حل كند. مسائل غامضى كه پيش روى ديگر پارادايم‌ها مى‌باشند با تعريف جديدى از انسان، واقعيت و علم به شيوه غيرمتعارف قابل حل خواهند شد.

5- پارادايم يك انگاره فكرى سازمان يافته، منظم و منطقى است كه در ارتباط بين ذهنى اجتماعات انديشمندان مورد اتفاق نظر قرار مى‌گيرد. پارادايم براساس يك فلسفه مشخص با ارائه پيش‌فرضهاى علم مورد نظر خود به توضيح هويت نظرى خويش مى‌پردازد. پارادايم از طريق مجارى طرح معرفتهاى موجود به ارائه و تعريف عناصر خود (تعريف ماهيت انسان، ماهيت واقعيت، رابطه بين علم و غيرعلم، ماهيت تبيين اجتماعى، اعتبار اطلاعات و نهايتاً حضور ارزشهاى سياسى- اجتماعى در علم) اقدام مى‌نمايد. بنابراين در هرگونه اظهار نظر علمى لازم است كه به صورت شفاف عناصر موجود در پارادايم ديده شود و آن اظهار نظر به صورت سازمان يافته، هدفمند و با ادعاى اعتبار بالا درصدد توضيح واقعيت و تفسير آن براساس آرمانهاى فلسفى برآيد.

آن‌چه كه از مباحث مذكور مى‌توان نتيجه‌گيرى كرد حضور جدى و فعال مراتب فلسفى در توضيح و تحليل واقعيت اجتماعى است. از آنجائيكه واقعيت اجتماعى متشكل از پديده‌هاى اجتماعى است كه بلحاظ انتزاعى تحت عنوان سازمانهاى اجتماعى كه داراى معناى اجتماعى مى‌باشند عرضه مى‌شود، درك واقعيت اجتماعى از طريق درك پديده‌هاى اجتماعى امكان‌پذير است. هرگونه تحليل از رويدادها و پديده‌هاى اجتماعى نيازمند به كارگيرى يك ديدگاه علمى (تئورى) خاص است تا بتوان با طراحى مدل مبتنى بر آن به ارزيابى به كارگيرى در يك واقعيت اجتماعى‌