مجموع آيت‌الله مصباح صرفاً تكثرگرايى درون مذهبى را در حوزه محدودى (فقه) با روش صحيح اجتهادى مى‌پذيرد.

ديدگاه دكتر سروش پيرامون تكثرگرايى دينى‌

دكتر سروش با استدلال‌هاى درون دينى و بيرون دينى پلوراليسم را دنبال مى‌كند و خدا را نخستين پلوراليست مى‌داند.[1] وى از راه كثرت مدلّل و كثرت معلّل و كثرت مؤوّل پلوراليسم را در انحاى مختلف مى‌پذيرد كه يكى از آنها كثرت قرائتها از نصوص دينى است كه اين تكثر آنان را از دين خارج نمى‌كند. از نظر او تكثرگرايى دينى، مذهبى و درون مذهبى هر سه مورد قبول و پذيرش است.

وى همان‌گونه كه اسلام سنى و شيعه را فهمى از اسلام مى‌داند،[2] تفسيرهاى منحصر به فرد را هم از متون دينى مى‌پذيرد[3] و حتى تفسيرهاى متعدد از توحيد، نبوت و معاد را هم مى‌پذيرد. براساس نظريه قبض و بسط فهم بشر از متون دينى متكثر و سيّال است. متن صامت است ولى فهم انسان از آن به‌دليل انتظارات، پرسشها و پيش‌فرضها كه از بيرون دين برمى‌خيزند، متكثر است لذا تفسيرهاى دينى هم مدام تغيير مى‌يابد. هر فهم از شريعت چون خود شريعت نيست، پس مقدس نيست. قرائتها و تفسيرهاى گوناگون تا زمانى كه به انكار توحيد، نبوت و معاد منجر نشود، جايز است. برطبق اين ديدگاه ديگر فهم صحيح يا صحيح‌تر معنا و مفهومى نخواهد داشت. با اين حوزه و وسعت تفسير متون دينى تكثرگرايى سياسى فراهم مى‌شود.

ديدگاه آيت‌الله مصباح يزدى درباره آزادى‌

يكى از شاخصه‌هاى مردمسالارى پذيرش آزادى در انحاى مختلف (آزادى فكر، عقيده، قلم و بيان) است تا افراد و گروه‌ها در يك جامعه بتوانند عقايد، افكار و ديدگاه‌هاى خود را

[1] - عبدالكريم سروش، صراطهاى مستقيم، تهران: مؤسسه فرهنگى صراط، 1377، ص 18

[2] - همان، ص 37

[3] - همان، قبض و بسط تئوريك شريعت، تهران: انتشارات صراط، 1370.