بنابراين، پسامدرن‌ها ميزان بهره‌مندى از حقيقت و امكان دسترس به آن را پرسش اصلى در اين عصر برمى‌شمرند. اين پرسش درباره ميزان فاصله واقعيت با حقيقت است. معيار ديگر درباره برهه كنونى، ميزان تطابق هريك از اديان با مجموعه خواست‌هاى انسانى افراد و جمعيت‌هاى انسانى است. از آن‌رو كه همواره خواسته‌اى در وراى دغدغه مادى يا بازار اقتصادى عرضه و تقاضا وجود دارد، عقلانى‌تر بودن دينى از ميان اديان به گونه پرسشى فرارو مطرح است. ناگفته نماند كه عقلانيت معاصر، ابعاد روحى بشر امروز را نيز دربر مى‌گيرد.

گفتمان‌هاى گره‌خورده‌

باور به پيوند دين و ثروت به منزله محصولى از عصر مدرن و نه فرامدرن، به اين معناست كه جلوه مادى يا بهره‌گيرى دنيايى از دين، نخست در اروپا و آن‌گاه در دل دو دين توحيدى آن سرزمين يعنى مسيحيت و يهوديت نهفته است. البته پروتستانتيسم به منزله قرائت مدرن اقتصادى از مسيحيت و صهيونيسم به منزله قرائتى مدرن و سياسى از يهوديت، هر دو خروجى‌هاى دين اروپايى در منطق مدرنيسم هستند. اما زايش صهيونيست‌هاى مسيحى‌ 31 حاصل پيوند اين دو در عصر مشهور به فرامدرن يا پسامدرن است. ژاك اتلى در كتاب خود با عنوان يهوديان، جهان و پول‌ 32 مى‌نويسد كه همه يهوديان حق دارند تا به اين بخش از تاريخ خود افتخار كنند. او معتقد است كه دين‌آورنده انديشه توحيدى، آورنده انديشه كاپيتاليستى هم بوده است. اما اين انديشه كه ثروت ابزار خدمت به خداست و مؤمن هرمقدار سرمايه‌دارتر باشد، در تقويت مذهب نيز توفيق بيشترى مى‌يابد، نخست به صورت عملى در يهوديت و سپس به صورت علمى در مسيحيت؛ وسيله‌اى شد تا انديشه ساختارى دين اكثريت (كاتوليك) در اروپا كه بر زهد، فقر و اطاعت مبتنى بود، درهم بشكند.

از علل بنيادين رسيدن به اين سطح از فهم دين و در نتيجه، نوعى انقلاب فكرى در اروپا، ناشى از برخورد غربيان مسيحى با شرقيان مسلمان پس از جنگ‌هاى صليبى بود، همان‌گونه كه مسير درك و فهم فلسفى و عقلانى از دين در اروپا را مسلمانان هموار كردند. 33 در اين گذر فهم از دين، تلاقى‌هاى مفاهيم در مدرنيته اوج مى‌گيرد و در نتيجه، نوسانى ساختارى در گريز از اعتدال صورت‌