افزون بر آن، ثمره بيدارى فطرت انسان فروكاستن از نابسامانى‌ها و بحران‌هاى روحى و ادراكى مخالف فطرت بشرى و بازگشت انسان به «خود» اصيل خويش و رهايى از قيد و بند هواهاى نفسانى و قيود شيطانى است؛ زيرا حقيقت‌جويى، فضيلت‌طلبى، خداخواهى، عدالت‌خواهى و ... در ميان همه به بالندگى مى‌رسد.

ج) آزادى حقيقى و رفع چالش‌هاى پيش‌رو

آزادى‌ 21 مفهومى است كه در طول حيات بشرى با تحولات و فراز و نشيب‌هاى بسيارى روبه‌رو بوده و در بيشتر اوقات بشر آن را با اميال سوء خود درآميخته و به ويژه در مغرب‌زمين، آن را هم‌چون ابزارى براى نيل به هواهاى نفسانى و مقاصد سودجويانه خويش به كار برده است. استاد مطهرى مى‌گويد:

در غرب، ريشه و منشأ آزادى را تمايلات و خواسته‌هاى انسان مى‌دانند.

آن‌جا كه از اراده انسان سخن مى‌گويند، درواقع فرقى ميان تمايل و اراده قائل نمى‌شوند. از نظر فلاسفه غرب، انسان موجودى است داراى يك سلسله خواست‌ها و مى‌خواهد اين‌چنين زندگى كند. همين تمايلات منشأ آزادى عمل او خواهد بود. آن‌چه آزادى فرد را محدود مى‌كند، آزادى اميال ديگران است؛ هيچ ضابطه و چارچوب ديگرى نمى‌تواند آزادى انسان و تمايل او را محدود كند. 22

براى نمونه، اومانيست‌ها با تأكيد بر خودمختارى و خودرأيى انسان، بر اين باورند كه انسان، آزاد به دنيا آمده است و حق گزينش دارد و از هرقيدوبندى رهاست. بنابراين، خود بايد سرنوشت خويش را رقم زند؛ زيرا او به كمك خرد، حقوق و اختيارات خويش را مى‌تواند تعيين نمايد. 23 در نتيجه، هيچ نيازى به تعيين تكليفى از ماوراى مرزهاى طبيعى و فيزيكى ندارد. ازاين‌رو، چون دين و ارزش‌هاى دينى با آزادى و اختيار بى‌قيد و شرط انسان در ستيز هستند، بايستى از صحنه زندگى اين جهانى بشر حذف شوند. 24

درواقع، همه فلسفه‌هاى مسيحى و عهد عتيق به گونه‌اى از اراده آزاد بشر، دفاع كرده‌اند و بسيار كوشيده‌اند تا آن را با مشيت الهى و تجلى خارجى آن، يعنى نظام تغييرناپذير كيهانى، تطبيق دهند. انسان‌گرايان گاه به چنين تلاش‌هايى دست‌