مقدمه‌

بيعت مفهومى سياسى به‌شمار مى‌رود كه قرآن، گفتار و سيره پيامبر و امامان بدان توجه داشته‌اند. بيعت پيش از اسلام هم به كار مى‌رفته و اسلام آن را تأييد و امضا كرده و آن را اصلى انكارناپذير و راه‌بردى مهم برشمرده است. افزون بر اين، بيعت در متون دينى و روايى تعهدى مطرح شده كه وفاى به آن واجب است.

بيعت هيچ تأثيرى در مشروع بودن رهبرى پيامبر و امامان ندارد. درواقع، پذيرفتن و يا نپذيرفتن مردم، هيچ تأثيرى در مشروع بودن رهبرى ندارد؛ زيرا تنها خداوند فرد شايسته‌اى را براى سرپرستى جامعه مى‌تواند برگزيند. افزون بر اين، اطاعت از امامان عليهم السّلام واجب است و به بيعت نيازى ندارد.

هيچ‌يك از اديان آسمانى حتى مكتب‌هاى سياسى به اندازه اسلام به امامت و سرپرستى جامعه اهميت نداده‌اند. اسلام اطاعت از اولوالامر را در كنار اطاعت از خدا و پيامبر ياد كرده است. باوجوداين، تاريخ نشان مى‌دهد كه معصومان عليهم السّلام بدون بيعت ولايت خود را نتوانسته‌اند به كار بندند، هرچند اطاعت از آنان را واجب دانسته است. به نظر مى‌رسد تأثير مردم در مسئله حكومت را نمى‌توان ناديده گرفت و از همين‌رو، مسئله بيعت مطرح مى‌شود. بيعت مى‌تواند كاشف باشد و در اين صورت، هرگز با نصب خداوند ناساز نخواهد بود. براى مثال، بيعت گرفتن پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم در غدير خم براى امر حكومت، بيان مى‌كند كه بيعت در امر حكومت نياز بوده و با نصب از طرف خداوند ناسازگارى ندارد و بيعت بيان‌گر اعتراف عملى بر ولايت حضرت و پذيرش ولايت است.

بنابر سيره امامان به ويژه حضرت على و امام حسن عليهما السّلام، بدون بيعت نمى‌توان تشكيل حكومت داد. بنابر تاريخ، ائمه عليهم السّلام زمانى حكومت تشكيل داده‌اند كه از مردم بيعت گرفته بودند و مردم بدان وفادار مانده بودند. به دليل بيعت مردم و تجديد نكردن آن، حضرت على عليه السّلام خانه‌نشين شد، امام حسن عليه السّلام صلح كرد و ديگر امامان عليهم السّلام از حكومت دورى كردند و در نهايت، از دلايل مهم غيبت حضرت حجت عجّل اللّه تعالى فرجه الشريف نيز همين است كه مردم هيچ بيعتى نكرده‌اند. علاوه‌بر آن، با توجه به روايات درباره بيعت مردم و 313 نفر از برترين‌ها با حضرت حجت عجّل اللّه تعالى فرجه الشريف مى‌توان گفت كه بيعت در حكومت آن حضرت نيز تأثيرى فراوان خواهد داشت.