ديگر يا قرينه‌اى نيز براى انصراف از اين اطلاق وجود ندارد.

ثانيا: از عبارت «فإنهم حجتى عليكم» استنباط مى‌گردد كه فقيهان در كارها و امورى از طرف امام حجتند كه از مناصب و شئون امامت مى‌باشد و آنان به عنوان نايبان امام، تصدى اين امور را بر عهده گرفته‌اند. اگر فقها تنها براى بيان احكام شرعى از سوى امام به عنوان حجت، معرفى شده بودند، مناسب اين بود كه حضرت بفرمايد «فإنهم حجج اللّه عليكم» زيرا در اين امور، فقها، حجت خدايند نه حجت امام زمان.[1] فقها هنگامى حجت امام زمان خواهند بود كه امورى را كه در زمان حضور، امام معصوم تصدى آنها را بر عهده دارد، در زمان غيبت به اين جهت كه خود حضور ندارد به فقيهان احاله نموده و مردم را به ايشان ارجاع داده است.

با دقت در امور فوق روشن مى‌شود كه حتى اگر لاف و لام در «الحوادث» عهد ذكرى باشد، در استناد به اين حديث براى اثبات ولايت فقيهان در امور سياسى و حكومتى خدشه‌اى وارد نمى‌گردد، زيرا الف و لام عهد فقط مى‌تواند از استناد به اطلاق «حوادث» جلوگيرى نمايد اما اطلاق تعليل امام يعنى «فانهم حجتى عليكم «هم‌چنان به قوّت خود باقى است و بر اين اساس، در حوزه امور عمومى و رخدادهاى سياسى، ولايت اختصاص به فقيهان داشته و رجوع به ايشان از سوى امام زمان لازم مقتضى قول صاحب الزمان- روحي له الفداء- «و أما الحوادث ...» ضرورة كون المراد منه أنهم حجتي عليكم في جميع ما أنا فيه حجة اللّه عليكم إلا ما خرج» (جواهر الكلام، ج 20، ص 18).

[1] - ر. ك: شيخ انصارى، كتاب المكاسب، ص 154 و سيد كاظم حسينى حائرى، همان، ص 142. توقيع شريف، تنها حديثى است كه در اين كتاب مورد استناد قرار گرفته و دلالت آن بر ولايت فقيه تام دانسته شده است. آية اللّه سيد كاظم حائرى در بخشى كه مربوط به اين قسمت از بحث است مى‌گويد:« اگر عمل فقيه را منحصر در كشف احكام شريعت- و نه ولايت در وضع احكام- حدّاقل در محدوده منطقه الفراغ( حوزه مباحات و امور عمومى و حكومتى) بدانيم در اين صورت چون فقيه واسطه ميان خدا و مردم در ابلاغ احكام است، عنوان« حجة اللّه» بر او صادق است نه عنوان« حجتى عليكم» زيرا فقيه حتى در بعضى از امورى كه امام در آن ولايت دارد نايب وى قرار نگرفته است». به عبارت ديگر، براى فقيهان از سوى امام زمان، جعل حجيت شده است. سؤال اين است كه آيا فقيهان واسطه جعل حجيت نسبت به احكام فقهى‌اند يا واسطه جعل حجيت نسبت به امورى كه امام در آنها حجت است؟ جعل حجيت از سوى امام، ظاهرا تنها در صورت دوم صحيح است.