روشن است كه عضوى در دستگاه حكومت كه چنين با اختيار و اراده خود از همه مسؤوليتها كناره مى گيرد، نمى تواند نسبت به آن دستگاه صميمى و طرفدار باشد.

* حيله مامون‌

مامون بخوبى اين نقيصه را حس مى كرد و لذا پس از آنكه كار وليعهدى انجام گرفت، بارها در صدد بر آمد امام را بر خلافت تعهد قبلى با لطائف الحيل به مشاغل خلافتى بكشناد و سياست مبارزه منفى امام را نقض كند، اما هر دفعه امام هوشيارانه نقشه او را خنثى مى كرد.

يك نمونه همان است كه معمر بن خلاد از خود امام هشتم نقل مى كند كه مامون به امام مى گويد:

اگر ممكن است به كسانى كه از شما حرف شنوى دارند، در باب مناطقى كه اوضاع آن پريشان است، چيزى بنويس و امام استنكاف مى كند و قرار قبلى كه همان عدم دخالت مطلق است، را به يادش مى آورد.

* نماز عيد

و نمونه بسيار مهم و جالب ديگر، ماجراى نماز عيد است، كه مامون به اين بهانه‌ كه مردم قدر تو را بشناسند و دلهاى آنان آرام گيرد، امام را به امامت نماز عيد دعوت مى كند، امام استنكاف مى كند و پس از اين كه مامون اصرار را به نهايت مى رساند، امام به اين شرط قبول مى كند كه نماز را به شيوه پيغمبر (صلى الله عليه و آله) و على بن ابى طالب (عليه السلام) به جا آورد.

و آنگه امام از اين فرصت چنان بهره اى مى گيرد كه مامون را از اصرار خود پشيمان مى سازد و امام را از نيمه راه نماز بر مى گرداند يعنى بناچار ضربه اى ديگر به ظاهر رياكارانه خود وارد مى سازد.