ما يستغنون به. و انّما صار عليه أن يمونهم لأنّ له ما فضل عنهم.[1]

امام موسى كاظم عليه السّلام فرمودند: نصف تمام خمس از آن امام عليه السّلام است و نصف ديگر براى اهل بيت و خاندان اوست. پس سهمى براى يتيمان، سهمى براى مساكين و درماندگان و سهمى ديگر براى كسانى است كه در راه مانده‌اند. اين سه سهم به اندازه‌اى كه كفاف مخارج آنان را در يك سال بدهد، در بينشان تقسيم مى‌شود. اگر چيزى اضافه آمد از آن حاكم است. و اگر آن مقدار نتوانست آنان را بى‌نياز سازد و از مخارج سالانه آنان كمتر بود، بر عهده حاكم است كه خود به اندازه نيازشان به آنها انفاق كند، و اين امر [يعنى كمك به آن سه گروه در صورت عدم كفاف نصف خمس‌] بر حاكم واجب شده است، چرا كه مازاد آن هم به او تعلّق دارد.

احاديث ديگرى كه در مضمون شبيه اين حديث هستند نيز در اين باب وجود دارند.

معلوم و روشن است كه مقدار مازاد بر مخارج سالانه سادات، كه به خود حاكم برمى‌گردد، براى رفع گرفتاريها و مشكلات دولت و حكومت اسلامى است. در اين مورد در رساله محكم و متشابه تأليف سيّد مرتضى- رضوان اللّه عليه- به نقل از تفسير نعمانى، با ذكر اسناد و حديث، از حضرت على عليه السّلام روايت شده است كه فرمودند:

و أمّا ما جاء فى القرآن من ذكر معايش الخلق و أسبابها فقد أعلمنا سبحانه ذلك من خمسة اوجه، وجه الإمارة و وجه العمارة ... [ثمّ قال:] فامّا وجه الامارة فقوله: «و اعلموا أنّما غنمتم من شى‌ء فإنّ اللّه خمسة و للرّسول و لذى القربى و اليتامى و المساكين‌[2]» فجعل للّه خمس الغنائم.[3]

و امّا آنچه در قرآن كريم براى بيان وضع معيشت مردم و راههاى اداره امور مالى آنان نازل شده است. خداوند متعال به پنج وجه بيان فرموده است: وجه امارت و فرمانروايى و وجه سازندگى و آبادانى و ... [سپس در ادامه فرمود:] امّا در وجه امارت و فرمانروايى مى‌فرمايد: «بدانيد آنچه به غنيمت مى‌گيريد يك پنجم آن براى خدا و رسول و خويشاوندان و يتيمان و مسكينان است.» پس، خداوند خمس غنايم جنگى را براى خود قرار داده است.

ملاحظه مى‌كنيد كه امام عليه السّلام چگونه تمام خمس را به امارت و ولايت و حكومت اسلامى اختصاص داده است.

[1] - وسائل الشّيعه. جلد 6، صفحه 363.

[2] - أنفال: 41.

[3] - وسائل الشّيعه. جلد 6، صفحه 341، حديث 12.