پيامبران و امامان تلقّى شود، زيرا چنان فضايل معنوى، خاصّ آن بزرگواران است و هيچ‌كس، در مقامات و فضايل، با آنان همرتبه نيست.

كوتاه سخن اينكه، واژه «خلافت» داراى دو معناى اصطلاحى متفاوت است كه هريك در مورد خاصّ خود به كار مى‌رود:

1) خلافت تكوينى الهى، كه ويژه برجستگان از اولياى خالص اوست؛ مانند پيامبران مرسل و امامان پاك و مطهّر اسلام، سلام اللّه عليهم.

2) خلافت اعتبارى و قراردادى، همچون انتصاب امير المؤمنين عليه السّلام توسّط رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله، به عنوان خليفه مسلمانان، و يا انتخاب ديگرى و ديگرى براى خلافت.

امّا حكومت ظاهرى صورى، امرى است كه امامان شيعه عنايتى بدان نداشتند، مگر به منظور اجراى اوامر حق تعالى و تحقّق بخشيدن به احكام اسلام. چنان‌كه از امير مؤمنان على بن ابى طالب عليه السّلام حكايت شده است كه روزى به كفش وصله‌خورده خود اشاره كرد و فرمود:

و اللّه لهى أحبّ إلىّ من إمرتكم، إلّا أن أقيم حقّا او أدفع باطلا.[1]

به خدا سوگند كه اين [لنگه كفش‌] نزد من دوست‌داشتنى‌تر است از حكومت و فرمانروايى بر شما؛ مگر آنكه به واسطه اين زمامدارى، حقّى را اقامه كنم و يا باطلى را دور كرده از ميان بردارم.

و نيز آن حضرت در خطبه معروف به «شقشقيّه» چنين فرمودند:

أما و الّذي فلق الحبّة و برأ النّسمة لو لا حضور الحاضر و قيام الحجّة بوجود النّاصر و ما أخذ اللّه على العلماء أن لا يقارّوا على كظّة ظالم و لا سغب مظلوم لألقيت حبلها على غاربها و لسقيت آخرها بكأس أوّلها، و لألفيتم دنياكم هذه أزهد عندي من عفطة عنز.[2]

سوگند به خدايى كه دانه را شكافت و انسان را آفريد، اگر نبود حضور مردم، و اگر نبود وجود يارانى كه حجّت را بر من تمام كرد، و اگر نبود اينكه خداوند از علما و آگاهان جامعه پيمان گرفته است كه در برابر سيرى ستمكار و گرسنگى ستمديده آرام نگيرند، هرآينه افسار [شتر] حكومت را بر گردنش مى‌افكندم و فرجام كار خلافت را با جام نخستينش سيراب مى‌ساختم. آنگاه درمى‌يافتيد كه اين دنياى شما، نزد من، از آب‌

[1] - همان. خطبه 33.

[2] - همان. خطبه 3( شقشقيّه).