3) سياست كرامت؛ كه تدبير جماعتى باشد كه به اقتضاى كرامات موسوم باشند.

4) سياست جماعت؛ كه تدبير فرق مختلف باشد بر قانونى كه ناموس الهى (شرع) را وضع كرده باشند.[1] خواجه، طبقات اجتماعى موجود در زمان خود را بر اساس نقش و كاركرد هريك، طبقه‌بندى مى‌نمايد و هدف اين طبقه‌بندى را ضرورت اعتدال در نظام اجتماعى مى‌داند:

1) اهل قلم 2) اهل شمشير 3) اهل معامله (تجار) 4) اهل مزارعه (برزگران و دهقانان، اهل حرث و فلاحت). از نظر خواجه، اگر يكى از اين طبقات بر طبقه‌ى ديگر غلبه پيدا كند، باعث «انحراف مزاج از اعتدال و انحلال» مى‌شود كه خود باعث فساد اجتماع خواهد شد.[2]

4) گرايش جامعه‌شناسى سياسى‌

اين گرايش به بررسى محيط اجتماعى- سياسى مى‌پردازد. به عبارت ديگر، بررسى تأثيرات جامعه به طور كلى اعم از حوزه‌ى روابط توليد و اقتصاد و لايه‌بندى‌هاى اجتماعى و فرهنگ بر ساخت و فرايند و رفتار سياسى و ... را گرايش جامعه‌شناسى سياسى گويند. از نمايندگان معروف اين گرايش، ابن خلدون است.

ابن خلدون (متوفّى 806 ه ق)

ابن خلدون پس از بيان فلسفه‌ى لزوم حكومت در جامعه‌ى انسانى، به ضرورت سياست مى‌پردازد و معتقد است چون پادشاهى يك نوع اجتماع براى‌

[1] - اخلاق ناصرى، ص 252- 253.

[2] - همان، ص 304- 305.