3) اقتدار ناتوان يا نفوذپذيرى‌

مراد از «اقتدار ناتوان» اين است كه فردى به ظاهر قدرت دارد، امّا در عمل تابع ديگران بدوه و قدرت تصميم‌گيرى مستقل ندارد. در واقع اين آفت، نقطه‌ى مقابل استبداد است و به كسى نسبت داده مى‌شود كه تحت سيطره‌ى فكرى و عملى ديگران بوده و رأى و نظر خود را بى‌ارزش مى‌پندارد.

آفت نفوذپذيرى به اندازه‌اى پيچيده و خطرناك است كه اگر از آن جلوگيرى نشود، امكان تحريف وحى الهى نيز وجود دارد. قرآن در سوره‌ى نساء آيه‌ى دوازدهم، ضمن هشدار به پيامبر اسلام دراين‌باره مى‌فرمايد كه تنها عامل مصونيت آن بزرگوار از اين آفت، فضل و رحمت خداوند است؛ زيرا توطئه‌گران تلاش بسيارى مى‌كردند تا در رأى پيامبر اسلام نفوذ كرده و آن حضرت را وادار كنند تا تصميمى نادرست بگيرد؛ كه البته موفق هم نشدند. يكى از ايرادهايى كه امام على (ع) به خليفه‌ى سومداشت، همين مسئله بود كه چرا اراده‌ى ديگران خليفه‌ى سوم را اداره مى‌كند و افرادى همچون مروان بن حكم بر او سيطره دارند.

پس از پيرى و درگذشت عمر، زمام خودرا به مروان مسپار و اجازه نده كه او تو را به هر سو كه مى‌خواهد بكشاند.[1]

4) آفات و بيمارى‌هاى اخلاقى‌

در روايتى از پيامبر اكرم (ص) آمده است كه شايسته نيست زمامدارى از زمامداران جامعه‌ى اسلامى، داراى سه ويژگى خشم، كينه و حسد باشد.

همين‌طور از امام على (ع) نقل شده است كه:

[1] - نهج البلاغه، خطبه 164.