2) استبداد

استبداد به معنى «خودرأى بدون» است. از نظر عبد الرحمن كواكبى، استبداد «تصرف كردن حقوق يك نفر يا يك جمع يا يك ملت بدون ترس از بازخواست»[1] است. به عبارت ديگر كسى كه به قدرت مى‌رسد، احتمال دارد فرد مستبدى باشد يا اينكه به واسطه‌ى حكومت به خواست مردم توجه نكند و به هر چه كه خود مى‌انديشد عمل كند. از ويژگى‌هاى يك حاكم با سياست‌مدار مستبد اين است كه:

الف) در برابر كارهاى خود نسبت به ديگران پاسخگو نيست؛ يعنى هيچ قاعده و قانونى كه بر اساس آن وى ناگزير به پاسخگويى در برابر اعمالش باشد وجود ندارد.

ب) كسب قدرت او به شكل غير قانونى و از راه زور و غلبه انجام مى‌شود.

ج) حد مشخصى براى اعمال قدرت و قانونى براى جانشينى او وجود ندارد.

د) قدرت را براى منافع خود از راه وحشت و ترور اعمال مى‌كند.

ه) مردم به علت ترس از او و زورى كه در جامعه اعمال مى‌كند، از او اطاعت مى‌كنند.

بنابراين فرد مستبد، به رأى و خواست ديگران احترام نمى‌گذارد و در امور اجتماعى نيز با مردم مشورت نمى‌كند و تنها به نظر و خواست خود اهميت مى‌دهد و اين امر باعث مى‌شود كه فرد سياست‌مدار نتواند هدايت صحيح جامعه را به سوى تعالى و تكامل مادى و معنوى دنبال كند. پس استبداد باعث لغزش انديشه و سقوط در پرتگاه ارا و اعمال نادرست شده و زمينه‌ى سقوط كلى يك جامعه يا حكومت را فراهم مى‌آورد.

[1] - آقابخشى و ديگران، فرهنگ علوم سياسى، پيشين، ص 103.