اتفاق افتاد، فروع مستنبطه از كتب مذهبى به كتب مذهبى ديگر حوالت مى‌توان كرد و اللّه اعلم.

فصل پنجم، در بيان معروفات معروفه كه محتسب بايد كه بدان امر كند:

بدان ايّدك اللّه تعالى كه علما گفته‌اند بايد كه محتسب را اهتمام به امر معروفات بيشتر از نهى منكرات باشد، زيرا كه معروفات به مثابه نور است و منكرات به مثابه ظلمت است، چون نور افروخته شد ظلمت فانى گشت. چنانچه حق تعالى مى‌فرمايد: وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‌ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ[1] و نيز در امر- معروفات حاجت به اثاره قوّت غضبى كه موجب دخول حظوظ نفس مى‌گردد در عبادات ندارد. و بايد دانست كه معروفات بسيار است. فاما معروفات مشهوره كه اصول اعمال مسلمانان است چند نوع است:

نوع اول آنچه متعلق به حق اللّه است و آن دو قسم است:

اول آنچه تمامى مردمان بدان مأمورند همچو اقامت جمعه در جائى كه شروط آن موجود باشد. پس اگر ايشان عددى باشند كه مذهب ايشان آن باشد كه جمعه بدان عدد منعقد مى‌گردد و مذهب محتسب آن باشد كه منعقد نمى‌گردد، ايشان را امر نكند به چيزى كه ايشان آن‌را جايز نمى‌دانند، و نهى نكند از چيزى كه ايشان آن را فرض مى‌دانند. و اما نماز عيد واجب است بر او كه امر كند مردمان را به حضور آن، خواه كه اعتقاد ايشان و محتسب وجوب آن باشد يا بودن آن سنت. امام رافعى رحمه اللّه گفته كه امر به نماز عيد واجب است يا جايز، در آن دو وجه است. و هيچ‌يك از وجهين را تصحيح نكرده. و امام نووى رحمه اللّه در «روضه» گفته اصح وجوب امر است بدان، و اگر چه گوئيم كه آن سنت است زيرا كه امر به معروف امر به طاعت است، خصوصا آنچه شعار ظاهر باشد. و اسنوى صاحب «مهمات» بر امام نووى اعتراض كرده و گفته فتوى بر آن است كه امر بدان مستحب است. اين است مذهب شافعى رحمه اللّه. اما در مذهب حنفى امر

[1] -سوره العنكبوت: آيه 45.