إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ‌[1].

از ابتداى بعثت تاكنون دينى كه پسنديده خدا و مرضىّ پروردگار است همان اسلام است. از زمان حضرت آدم- عليه السلام- تا ايّام محمد بن عبد اللّه- صلى اللّه عليه و آله و سلم- تمام انبيا مبعوث به دين اسلام شدند و دين اسلام شريعتى است كه مردم را به شاهراه سلامت كشاند و از مهالك برهاند. چنانچه شرايع تمام انبيا و ارسال رسل و انزال كتب همه از براى معرفت خداوند و ستايش و پرستش پروردگار و تزكيه و تصفيه اخلاق و ترتيب امور زندگانى و معيشت مردم بوده و اصول قوانين اين مراتب همان اصول و فروعى بوده كه سابق گفتم.

اگر تفاوتى در گفتار انبيا بود، فقط در موضوع اين احكام بود. آن هم به سبب مقتضيات عصر و تكليف هر زمانى و موضوع عمل به آن احكام، برحسب كيفيت فرق مى‌نمود.

مثلا نماز در هر شريعتى بود، ولى صورت آن در هر زمانى فرق مى‌كرد، چنانچه در زمان ما و بعضى ازمنه نماز مرتب به ركعات بود و در بعضى ايّام مانند دعا و مناجات بود و در بعضى اوقات به اقسام ديگر بود. و همچنين روزه، ترتيب امساك و مبطلات آن و مقدار امساك و عدد ايام امساك در هر دوره فرق داشت، ولى در اصل نماز و روزه هيچ شريعتى از آن خالى نبوده، و هيچ ملّتى از قيد اين تكاليف بيرون نبوده‌اند و همين قواعد كلّيه در هر مذهبى جارى بود.

و امّا آن پنج مسأله از اصول دين تغيير بردار نبوده و نيست و نخواهد بود. زيرا كه خدا را به وحدانيت شناختن و عادل دانستن و ارسال رسل را از روى لطف بر خدا لازم دانستن و تصديق خليفه‌هاى انبيا نمودن و معتقد به روز جزا بودن بر هر عاقلى فريضه و اجتهاد آن بر هركس وظيفه است و در هيچ دوره اين مسايل تغيير بردار نبوده و نيست.

و امّا اختلاف كه منظور شماست و مقصود از آن را ضديت و معارضت مى‌دانيد در هيچ دوره در ميان دو پيغمبر اين مخالفت و معارضت نبوده، هرگز شنيده نشده دو پيغمبر

[1] -« دين خداپسند همانا اسلام است» آل عمران 3/ 19.