بوده نه از طرف خداوند و آن جهت همان جهل و نادانى و اختلاف كلمه بوده است كه سبب اين همه سرگردانى آنها شد.»

حال اگر ماها هم جهل و اختلاف كلمه را از ميان خود برداريم از تيه حيرت و سرگردانى بيرون خواهيم آمد و به مقام انسانيت نايل خواهيم شد.

آن يهودى كه از اهل بخارا بود، گفت: «سخنان شما را تصديق مى‌كنم و تاريخ اروپ بر گفتار شما گواه است ولى آنچه در ميان مسلمانان و يهود معروف است به آن پيغمبر معظّم نسبت سرگردانى مى‌دهند و اين با عقل سليم مخالفت دارد اگرچه بعضى از علماى شما اين مسأله را به قسم ديگر تعبير مى‌كنند كه عقل هم قبول مى‌كند ولى علماى ما كلمات آنان را باور ندارند و ظاهر خبر را بيان مى‌كنند.

اى كاش اين اختلافات از ميان ما و شما مرتفع مى‌شد و اصول قوانين شريعتى در ميان ما و شما و مسيحيان بر يك منوال بود تا همگى در تحت كلمه واحده سخن مى‌گفتيم و خداى را پرستش مى‌كرديم و نوع را تربيت مى‌نموديم و در دنيا و آخرت راحت بوديم.»

[اصول و فروع مشترك اديان‌]

گفتم: «حال هم همين است اصول قوانين در ميان ما و شما يكى است. همان عقايدى كه ما در اصول و فروع داريم شما هم داريد. منتها آن است كه به تعبيرات و تأويلات در موضوعات اختلاف است.

آن هم اگر شما مقدارى انصاف بدهيد مرتفع خواهد شد. چنانچه ما مسلمان پنج عدد اصول و هشت عدد فروع داريم و تمامى آنها از ضرورى مذهب شماست و اگر يكى را شما انكار نماييد از دين يهود خارج خواهيد بود. مثلا در:

اوّل: اصول دين ما مى‌گوييم ذات مقدس حضرت واجب الوجود فرد است و واحد است، شما را هم عقيده همين است و اگر كسى غير از اين بگويد در مذهب ما و شما مشرك و كافر است.

دويم: آنكه خداوند را عادل مى‌كنيم، اگر شما خداوند را ظالم بدانيد از دين برى هستيد.