[تصوير] سيد ضياء الدين طباطبائى‌

* تقاضاى دولت ايران از وزيرمختار جديد شوروى براى تغيير حركت مسير خود به تهران‌

نادر ميرزا نماينده ايران در عشق‌آباد، طى تلگرافى به آستارا، از ورود وزيرمختار جديد شوروى و همراهانش به عشق‌آباد خبر داد و افزود: آنها راجع به مسير عزيمت خود به تهران از دولت ايران سؤال نموده‌اند. از آن‌جا كه، وزيرمختار جديد از طريق خراسان به واسطه نامساعد بودن راه و ريزش برف فراوان و نبودن وسائل حمل‌ونقل، با مشكل همراه بود و با توجه به اينكه انگليسى‌ها اعلام كرده بودند خروج نظاميان خود را در ماه آوريل آغاز خواهند كرد؛ دولت ايران اعلام كرد:

براى رفاه وزيرمختار جديد ترجيح مى‌دهد، او ابتدا به انزلى رفته و مقدمات انحلال جمهورى گيلان و بازگشت نظاميان روسيه را فراهم نموده و سپس به طرف تهران عزيمت نمايد. 11

______________________________
(1). سوادكوه از شمال به شاهى، از جنوب به فيروزكوه، از شرق به دودانگه و از غرب به بندپى از شهرستان بابل محدود است و سرزمينى كوهستانى است.

(2). فيروزكوه در سر سه‌راه تهران به مازندران و سمنان واقع شده و سرزمينى كوهستانى است كه آب آن از رودخانه‌هاى گور سفيد و شورستان و چشمه‌سارها تأمين مى‌شود و از آثار قديمى آن از قلعه‌اى به نام خراب ده مى‌توان نام برد.

(3). مراسله رئيس الوزراء به وزارت داخله، 22/ 12/ 1299، اسناد مؤسسه تاريخ معاصر، شم 3- 2898 ر.

(4). روزنامه ايران، 26/ 12/ 1299، ص 1.

(5). همان، 23/ 12/ 1299، ص 2.

(6). آقايان منصور السلطنه، ذكاء الملك، حاجى سيد نصر اللّه، آقا سيد محمد قمى، آقا شيخ محمد بروجردى، آقاى سيد على قمى و شريعت‌زاده، اعضاى اين كميسيون را تشكيل مى‌دادند. (اسناد موسسه تاريخ معاصر، شم 4789- ن).

(7). سيد مصطفى عدل (منصور السلطنه) فرزند حاج ابراهيم خليل (ابراهيم ركن الدوله) در سال 1258 ش، در تبريز به دنيا آمد. (سال تولد وى در اطلاعات دختران و پسران، شم 696، تاريخ 17/ 12/ 1351، ص 4، حدود سال 1261 ش، ذكر شده است). پس از گذراندن تحصيلات مقدماتى در ايران، به پاريس رفت و موفق به اخذ دانشنامه ليسانس در رشته حقوق گرديد. در سال 1282 به ايران بازگشت و در سال 1284 ش، مفتش كل ايالت آذربايجان شد. در اوايل سال 1287 ش، در وزارت امور خارجه، مشاور حقوقى شد. در اواخر همين سال به وزارت عدليه منتقل و مدعى العموم اول استيناف شد. وى در سال 1290 ش، به رياست كل كابينه وزارت معارف و اوقاف منصوب شد اما خيلى زود اين كار را رها كرده و در همان سال به عنوان كميسر تحديد حدود ايران در عثمانى حضور داشت. در سال 1294 ش، رئيس كابينه وزارت داخله و سال بعد، رئيس اداره امور عدليه بود.

پس از كودتاى سوم اسفند 1299 ش، به كفالت وزارت عدليه منصوب گرديد. همزمان در مدرسه علوم سياسى نيز تدريس مى‌كرد. در سال 1301 ش، معاون وزارت عدليه شد اما در آبان 1302 از اين سمت استعفا داد. او در كابينه مستوفى الممالك كه در خرداد 1305 به شاه معرفى شد سمت كفالت وزارت عدليه را دارا بود. در اواخر دى سال 1313، منصور السلطنه با سمت وزيرمختار ايران به سوئيس رفت و در سال 1315 ش، رئيس اداره عهود جامعه ملل شد. بعد از تبعيد و خروج رضا شاه از ايران در سال 1320 ش، در سومين كابينه محمد على فروغى، مصطفى عدل، وزير فرهنگ اين كابينه شد. در سال 1323 در كابينه محمد ساعد سمت وزير مشاور را داشت، در كابينه ابراهيم حكيمى و كابينه عبد الحسين هژير نيز وزير مشاور بود. پس از سقوط كابينه هژير بار ديگر ساعد روى كار آمد. در اين كابينه نيز عدل وزير مشاور بود. و اين سمت، آخرين وزارت او بود. سرانجام در تيرماه 1329 ش، بر اثر بيمارى سرطان درگذشت. (اطلاعات دختران و پسران، ش 696، 17/ 12/ 1324، ص 1؛ وزراى معارف ايران، ص 130- 129؛ وزيران علوم و معارف و فرهنگ ايران، ص 361- 355؛ روزنامه كيهان، 22/ 4/ 1329، ص 8 و فرهنگ معين).

(8). مصوبه مزبور به شرح ذيل بود:

«ماده 1- رسيدگى به تمام دعاوى به طريق اختصارى خواهد بود و بايد طرفين دعوى اعم از اينكه اصيل يا وكيل باشند در جلسه مقرره تمام ادله و اسناد خود را اظهار دارند مگر اينكه اجراى اين مقصود به نظر محكمه از حيطه امكان خارج باشد.

ماده 2- هيچ قرارى قبل از صدور حكم در ماهيت قابل استيناف نيست به جز قرار رد عرضحال و قرار رد دعوى‌

ماده 3- مدت اعتراض براى احكام غيابى در محكمه صلحيه پنج روز خواهد بود

ماده 4- مدت استيناف احكام ابتدائى ده روز است با رعايت مدتى كه براى مسافات در اصول محاكمات مقرر است.

ماده 5- وديعه استيناف موقوف است ولى مخارج محاكمه بايد تماما در موقع تقديم عرضحال استينافى پرداخته شود

ماده 6- مستناف در حين دادن عرضحال و مستناف عليه در حين دادن جواب بايد كليه اعتراضات و ادله و اسنادى را كه دارند به محكمه تقديم دارند و در حين رسيدگى استينافى محكمه در تشخيص اين‌كه حضور طرفين لازم است يا نه مختار خواهد بود و در صورت عدم حضور طرفين حكمى كه صادر مى‌شود حضورى محسوب است‌

ماده 7- در رسيدگى به دعوى جعل محكمه مقيد به رعايت مواعيد مقرره در اصول محاكمات نيست و فقط بايد سرعت رسيدگى را در نظر بگيرد و در صورتى كه جاعل قبلا تعيين و در حين محاكمه معين شود محكمه رسيدگى به دعوى جعل را از نقطه‌نظر حقوقى تعقيب خواهد نمود

ماده 8- كليه موارد اصول محاكمات حقوقى كه منافى با رعايت مواد فوق باشد موقتا لازم الاجرا نخواهد بود.» (روزنامه ايران 24/ 12/ 1299، ص 2).

(9). مراسله رياست وزرا به حكومت‌نظامى تهران، 22/ 12/ 1299، اسناد ملى ايران، شم ت 293001479.

(10). اسناد كابينه كودتا، ص 97.

(11). تلگراف منشور الملك از آستارا به رئيس الوزراء، 23/ 12/ 1299، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 2، پ 4، ص 122.