جهاد ابتدايى موقتا تعطيل شود؟ و يا در اثر بحران اقتصادى، در زندگى يك شخص يا در اوضاع كلى جامعه، ماليات‌هاى لازمى مانند خمس و زكات، موقتا مورد بخشودگى قرار گيرد؟[1] پس درصورتى‌كه دليلى نقلى بر اختصاص اختيارات دولت به مباحات وجود نداشته باشد و نيز قرينه عقلى، اين تحديد را گواهى نكند، تقيّد به آن بدون وجه مى‌باشد.[2] ديدگاه‌هاى شيخ انصارى، علامه طباطبائى و شهيد صدر، درباره اختيارات دولت اسلامى و حاكم مسلمين، نمونه‌اى از آرايى است كه به نوعى با مبناى ولايت مطلقه فقيه- در اصطلاح فقهى آن- قابل انطباق است؛ ولى تفسير امام خمينى و بسيارى از متفكران اسلامى ديگر، با اين آرا متفاوت است. بر مبناى اين تفسير، ولايت مطلقه در شعاع كليه اختيارات حكومتى پيشوايان معصوم مى‌باشد. ازاين‌رو، هيچ‌يك از قيود و محدوديت‌هايى كه در آراى گذشته وجود دارد، در اين ديدگاه به چشم نمى‌خورد.

ذهنيت كنونى جامعه اسلامى، درباره ولايت مطلقه، براساس اين تفسير شكل گرفته است، تا جايى كه نظريات ديگر مورد توجه نبوده و يا اساسا تفسيرى از ولايت‌

[1] - برخى از فقها درباره خمس نگرفتن از كفار، به اين نكته تصريح كرده و گفته‌اند:« ليس الخمس و الزكاة كالصلاة التى لا يتغيّر وجوبها بالنسبة الى الحالات و الطوايف»( مرتضى حائرى، كتاب الخمس، ص 68؛ ر. ك: حاج آقا رضا همدانى، مصابح الفقيه، كتاب الخمس، ص 101).

[2] - به طور كلى، بسيارى از دانشمندان معاصر، ديدگاه شهيد صدر درباره منطقة الفراغ را با ابهام يا انكار تلقى كرده‌اند، تا جايى كه برترين شاگردان وى نيز تصوير روشنى از آن ارائه نكرده‌اند. سيد محمود هاشمى، از شاگردان آية اللّه صدر مى‌گويد:« بايد بررسى شود منطقة الفراغ يعنى چه؟ آيا همان احكام متغير است يا چيز ديگرى است؟ آيا مربوط به اجتهاد است يا مربوط به نكته ديگرى است؟».( ر. ك: مجموعه آثار كنگره بررسى مبانى فقهى امام خمينى، ج 14، ص 16). شاگرد ديگر شهيد، سيد كاظم حائرى مى‌گويد:« من نمى‌دانم كه مقصود مرحوم شهيد صدر از كلمه منطقة الفراغ چه بوده است؛ ولى اگر بخواهد درست باشد، بايد اشاره به منطقه ولايت داشته باشد و اگر برگردد به دايرة فقه، درست نيست.»( همان، ص 111). سيد محمد باقر حكمى، يكى ديگر از شاگردان آية اللّه صدر، احتمالات متعددى در تبيين نظريه استاد خويش مطرح مى‌سازد؛ از قبيل:« حوادث جديد» و يا« تشخيص مصاديق خارجى».( همان، ص 127).