نام کتاب : دين و دولت در انديشه اسلامي نویسنده : سروش، محمد جلد : 1 صفحه : 281
2- ايمان قلبى نسبت به مكتب و تعهّد عملى
بدان.
تبيين ضرورت و حكمت اين دو ويژگى، و تعيين حدود و ضوابط آن، به توضيح
بيشترى نياز دارد كه در دو بخش صلاحيت علمى، و صلاحيت اخلاقى، آنرا پى مىگيريم.
الف) صلاحيت علمى
1- فقاهت
فقه در مفهوم گستردهاش به معناى «فهم» و شناخت است؛ ولى در زبان
اسلامى امروز، به معناى «شناخت اسلام» و مخصوصا «شناخت احكام و مقررات اسلام، از
راه اجتهاد و در حدّ يك صاحبنظر» مىباشد.
در جانعهاى كه «مكتب» الگو و محور حركت قرار مىگيرد، بديهى است كه
رهبرى آن، بدون آگاهى از مكتب نمىتواند آن هدايت كند؛ زيرا كسى كه آشنايى با اصول
و قوانين اسلامى ندارد، چگونه مىتواند بدان تحقق بخشيده و در روابط اجتماعى،
آنرا پياده كند؟
به طور كلى، براساس يك درك فطرى و فهم وجدانى، براى عهدهدار شدن هر
كار، آگاهى از آن لازم است، و فردى كه از محدوده يك فعاليت و از برنامه و روش
انجام كارى آگاهى ندارد، شايسته به عهده گرفتن مسئوليت آن نمىباشد. ازاينرو،
خردمندان، در كوچكترين كارهاى خود، به سراغ فردى مىروند كه به فهم و درك او
اعتماد داشته، و در آن فن او را خبره بدانند؛ از بناى يك واحد مسكونى تا تأسيس و
را اندازى يك پروژه عظيم صنعتى، و از تعمير يك ساعت مچى تا اصلاح پيچيدهترين
ماشين آلات.
بشر در طول زندگى خود، پيوسته در هر مقطع از تمدّن و پيشزفت، به اين
اصل عقلايى، اعتنا و اهتمام داشته است. پيشوايان اسلامى نيز براى ارشاد مردم به
رهبرى لايق و شايسته، همين مبناى خرد پسندانه و فطرى را به آنان متذكر مى شدند.
امام صادق عليه السلام مىفرمايند:
نام کتاب : دين و دولت در انديشه اسلامي نویسنده : سروش، محمد جلد : 1 صفحه : 281