اعتراض با آن، خواستار لغو قرارداد و بركنارى حسين خان سپهسالار- منعقدكننده قرارداد شدند. ناصرالدين‌شاه در مقابل علما تسليم شد و قرارداد را لغو، سپهسالار را بر كنار كرد و بار ديگر نقشه‌اى از برنامه‌هاى استعمارگران خنثى شد.

بنابراين مشخص است كه استعمارگران در مقابل چنين دينى ساكت و آرام نمى‌نشينند و برنامه‌هايى براى كاهش اثرات اين دين و محدود كردن آن ارائه مى‌دهند.

يكى از برنامه‌هاى استعمار ترويج انديشه‌ سكولاريزم غربى‌ در جوامع اسلامى بود كه هيچ گونه سنخيتى با دين و فرهنگ اسلامى نداشت، ولى با شدت پيگيرى مى‌شد. براى اجراى اين سياست راههاى مختلفى را طى كردند كه به برخى از آنها مى‌پردازيم.

1- 3- 3) جاسوسى‌

بررسى وضعيت جوامع‌اسلامى و شناخت نقاط قوّت و ضعف جوامع اسلامى توسط جاسوسان بيگانه و فريب خورده داخلى انجام مى‌گرفت.

مستر همفر جاسوس انگليسى در جوامع اسلامى، از عوامل نگرانى استعمار در جوامع اسلامى به وجود نيروى اسلام در درون و جان فرزندان مسلمين و استوارى مسلمين بر اسلام به خصوص شيعيان مسلمان در ايران اشاره مى‌كند و علماى مسلمان را استوارترين سد در برابر خواسته‌هاى بيگانگان ذكر مى‌كند كه باعث نگرانى استعمار بود.[1]

او كه ساليان زيادى در كشورهاى اسلامى زيسته و براى كشورش جاسوسى كرده، يكى از نقاط ضعف مسلمانان را اختلافات و رها كردن كلى دنيا و سمت دادن همه تلاشها به سوى آخرت بيان مى‌كند و در مقابل اثبات مى‌كند كه دين اسلام خلاف آن را دستور داده و بر اتحاد و دوستى و

[1] - همفر، دستهاى ناپيدا، صص 9 و 11.