آثار سكولاريستى بر جاى خواهد گذاشت و به تدريج و به موازات دورى از ارزش‌هاى دينى، عرفى گرايى رخ مى‌دهد. از اين رو بوده و هست كه سكولارها اولا در رويكردى تئوريك مدعى‌اند كه اسلام و قرآن و منابع اسلامى در باره ساختار و نظامات اجتماعى تنها به توصيه اكتفا نموده است و در نتيجه از منابع اسلامى نظريه سياسى و حكومت انتزاع نمى‌شود.[1] يعنى اسلام تنها به رساله محدود مى‌شود و طبعاً در عرصه حكومت فاقد ساختار و برنامه است.

" ساختار امرى مرتبط به دانش علوم اجتماعى است و شان فقه و سياست اسلامى پرداختن به امور فردى است و اين امور را بايد از دانش سكولار گرفت."[2]

ثانيا ادعاى ديگر عرفى گران آن است كه ساختار و مولفه‌هاى سكولاريسم را تنها براى جامعه كارآمد مى‌دانند. اين نگرش مولفه‌هاى انديشه‌ى اسلامى در حوزه‌ى سياست و حكومت را طرد و آن را تنها در ساحت حيات فردى پذيرا است. و توسعه را تنها در تجربه‌ى غربى قابل وصول مى‌داند.[3] يعنى توسعه‌ى مستقل از ارزش‌هاى غربى و متكى بر دين ممكن نيست. و رسالت دولت تنها مديريت علمى توسعه و پيشرفت است.

در رويكرد عملى نيز در آغاز انقلاب اسلامى زمانى كه عرفى گرايان دريافتند جمهورى اسلامى ايران در پى نهاد سازى بر پايه اسلام است. تلاش آشكارى را در جهت مقابله با آن در پيش گرفتند. آنان از روند تمسك به روش فقهى و پايبندى اعتقادى در حل مسائل، نهادسازى از

[1]. همان، ص: 73.

[2]. محمد مجتهد شبسترى، نقدى بر قرائت رسمى از دين، ص: 21.

[3]. همان، ص: 16 و 18.