پيامبرگرامى اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) در حديثى مى‌فرمايد: «الملك يبقى مع الكفر و لا يبقى مع الظلم» چه بسا حكومتى كافر باشد، يعنى مشروعيت نداشته باشد اما پايدار بماند، در مقابل اگر حكومت بر ظلم- كه خود نشانه ناكارآمدى است- بنا شده باشد، قطعاً ساقط خواهد شد.[1]

به طور كلى مى‌توان سه تمايز كلى بين مشروعيت و كارآمدى قائل شد:

1. مشروعيت مفهومى فلسفى و محور بحث در فلسفه سياسى است. كارآمدى مفهومى علمى و محور بحث در علم سياست است. لذا اين دو تمايزى ماهوى دارند؛

2. مشروعيت تشكيك‌بردار نيست، اما كارآمدى تشكيك‌بردار است؛

3. مشروعيت بحث از حقانيت نظام است، كارآمدى بحث از درستى ساختار، قواعد و مقررات آن.[2]

كارآمدى در اسلام‌

پس از بررسى مباحث نظرى فوق اين بحث مطرح است كه؛ در اسلام كارآمدى چه جايگاهى داشته و چه ساز و كارهايى براى كارآمد سازى نظام سياسى پيش‌بينى شده است؟

با اين كه واژه كارآيى و كارآمدى و اثربخشى از مفاهيم و اصطلاحات جديد علم مديريت و سياست است و در متون اسلامى به صورت صريح كمتر به آن اشاره شده، اما مضمون و ساز و سازوكارهاى اجرايى آن به خوبى وجود دارد:

[1] 1. ر. ك: درآمدى بر كارآمدى نظام سياسى اسلام، بهرام اخوان كاظمى، تهران: دانش و انديشه معاصر، 1383، ص 66.

[2] 8. مفهوم كارآمدى سياسى در انديشه متفكران اسلامى مهدى ابوطالبى، ماهنامه زمانه، مرداد 1386، ش 59.