از اين ديدگاه، توسعه كه در وسيع‌ترين تلقى معادل كارآمدى است، داراى علائم زير است:

يك. واقع‌بينى: اين عامل همواره در پى تصويرى هر چند نزديك‌تر به واقع، از وضعيت است و آن را ملاك تصميم گيرى قرار مى‌دهد، نه آنچه را خود براى واقعيت مى‌پسندد.

دو. اصول گرايى: اين عامل همواره سعى دارد در تنظيم مقاصد عملى، توجيه آن را تا مقاصد عالى (يا مقصد اعلى) ترسيم نمايد.

سه. امكان سنجى: يعنى همواره با تصويرى واقع بينانه از امكانات، برنامه‌هاى اجرايى و مقاصد عملى خود را به گونه‌اى متناسب طراحى نمايد.

چهار. سازماندهى مناسب امكانات و استفاده مقتضى و به اندازه از آنها.[1]

كارآمدى نسبى است يا مطلق؟

پس از بررسى عناصر و مولفه‌هاى تأثير گذار در تحقق و ارزيابى كارآمدى نظام‌هاى سياسى، اين موضوع مهم قابل بررسى است كه آيا آنگونه كه برخى افراد مى‌پندارند، كارآمدى امرى مطلق است؟ آيا از كارآمدى يك نظام در يك يا چند مرحله مى‌توان كارآمدى آن را در همه‌

[1]. جهت مطالعه بيشتر ر. ك:

الف. محمد جواد لاريجانى، حكومت و مبانى كارآمدى، مجلس و پژوهش، ش، صص-.

ب. محمد جواد لاريجانى، حكومت؛ مباحثى در مشروعيت و كارآمدى، صص-.

ج. محمد جواد لاريجانى، حكومت كارآمد دينى يا دموكراسى مشروع، كيان، ش، ارديبهشت و خرداد، صص-.

د. محمد جواد لاريجانى، تدين، حكومت و توسعه، تهران: مؤسسه فرهنگى انديشه معاصر،، ص.