دلايل عقلى‌

براى اثبات ولايت فقيه مى‌توان به دو دسته ادله عقلى و نقلى استناد جست. در اين مقام نخست دلايل عقلى را ذكر مى‌كنيم.

الف) اصل تنزل تدريجى‌

تقرير اين دليل بدين شرح مى‌باشد:

1. براى تأمين نيازمندى‌هاى اجتماعى و جلوگيرى از هرج و مرج، فساد و اختلال نظام، وجود حكومت در جامعه امرى ضرورى است.

2. اجراى احكام اجتماعى اسلام ضرورى است و اين امر به زمان حضور پيامبر و امامان معصوم (عليهم‌السلام) اختصاص ندارد؛ يعنى احكام اسلام از جاودانگى برخوردار است و بايد در همه زمان‌ها و مكان‌ها اجرا گردد.

3. حكومت ايده‌آل و مطلوب در اسلام، حكومتى است كه معصوم (عليه‌السلام) در رأس آن باشد.

4. هنگامى كه تحصيل مصلحت لازم الاستيفايى در حد مطلوب و ايده‌آل، ميسّر نشد، بايد نزديك‌ترين مرتبه به حد مطلوب را تأمين كرد. پس در مسأله مورد بحث هنگامى كه مردم از مصالح حكومت معصوم، محروم بودند بايد به دنبال نزديك‌ترين و شبيه‌ترين حكومت به حكومت امام معصوم برآييم. اقربيت يك حكوت به امام معصوم (عليه‌السلام) در سه امر متبلور مى‌شود:

نخست؛ علم به احكام كلى اسلام (فقاهت)، دوم؛ شايستگى روحى و اخلاقى به گونه‌اى كه تحت تأثير هواهاى نفسانى و تهديد و تطميع‌ها قرار نگيرد (تقوا) و سوم؛ كارآيى در مقام مديريت جامعه كه به خصلت‌هاى فرعى از قبيل درك سياسى و اجتماعى، آگاهى از مسايل بين‌المللى،