ايشان عهده‌دار چنين مناصب حكومتى شوند. بدين ترتيب، سابقه ولايت فقيه به زمان حضور ائمه اطهار (عليهم‌السلام) و مقبوض اليد بودن ايشان باز مى‌گردد. از همين جا مى‌توان استنباط كرد كه اين نوع حكومت و ولايت در زمان غيبت امام معصوم بيشتر مورد نياز و قطعا مورد اذن و رضايت اوست.

ب) عصر غيبت‌

با آغاز عصر غيبت، مذهب شيعه وارد مرحله جديدى شد. زيرا رابطه مستقيم با امام معصوم ممكن نبود و بزرگانى از عالمان شيعه بر اساس سيره ائمه اطهار (عليهم‌السلام) در نصب فقها براى تصدّى امور حكومتى و استفاده از نصوص مربوط، رهبرى دينى و سياسى جامعه را به نيابت از امام معصوم بر عهده گرفتند. شيخ مفيد (336- 413 ه. ق) از نخستين فقهاى عصر غيبت بود كه در آثار خويش حاكميت غير فقهاى شيعه را غاصبانه تلقى كرد و حكومت مشروع را تنها مختص فقهاى جامع‌الشرايط مى‌دانست. وى معتقد بود: «كسى كه جهل به احكام «فقدان فقاهت» و يا عدم توانايى بر اداره امور مردم كه به او واگذار شده، دارد و شايستگى ولايت را نداشته باشد حق ندارد اين مسؤوليت را بپذيرد و اگر پذيرفت معصيت كار است و غاصب»[1].

برخى از فقهاى شيعه ولايت فقيه را از امور بديهى قلمداد كرده‌اند[2] و تعدادى از فقها بر آن ادعاى اجماع نموده‌اند[3]. در گستره تاريخى نظريه نيز بزرگان فقاهت از قرن چهارم تا چهاردهم به مسأله ولايت فقيه، حد و اختيارات، و گاه ادله و شرايط آن اشاره كرده‌اند. پس از شيخ مفيد از جمله‌

[1]. مقنعه، ص 812- 810.

[2]. ر. ك: روح الله موسوى؛ ولايت فقيه، تهران: مؤسسه نشر و تنظيم آثار حضرت امام، 1374، ص 2.

[3]. نراقى، احمد؛ عوائدالايام قم: بصيرتى، بى تا.