درس دهم: اصول مالكيّت اسلامى‌

1. اصل آخرت‌گرايى‌

درباره مالكيّت و توجّه به دنيا ديدگاه‌هاى ضدّ و نقيضى به چشم مى‌خورد؛ از جمله:

ثروت‌مدارى‌: اصل، اقتصاد است و فقط بايد به آن پرداخت. اين عقيده، حتّى دين و اخلاق را نيز زاييده نيازمندى‌هاى اقتصادى مى‌شناسد. مكتب كمونيسم حامى اين نظريّه است.

باطن‌مدارى‌: بايد به تقويت باطن پرداخت و به اين منظور همه گونه توجّه و پرداختن به مسائل دنيايى از جمله مسائل اقتصادى را بايد حقير و ناديده انگاشت. هندوييسم و مكتب رياضت از اين نظر پيروى مى‌كند.

بايد به امور دنيوى در كنار امور اخروى توجّه داشت؛ زيرا زندگى داراى دو بعد مادّى و معنوى است. اقتصاد و عبادت، هر دو مورد عنايت خدا است، ولى اصل، آخرت است نه دنيا؛ دنيا را بايد براى معنويّات و آخرت خواست. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: الدّنيا مزرعة الآخرة.[1]

در اين مكتب كه ديدگاه اسلام را تداعى مى‌كند، دنيا و آخرت يكجا مورد عنايت و احترام است؛ اصالت از آنِ امور اخروى و توجّه به دنيا، تبعى است. رسول خدا صلى الله عليه و آله اين چنين به اميرمؤمنان عليه السلام مى‌فرمود:

يا على شرّ النّاس من باع آخرته بدنياء و شرّ من ذلك من باع آخرته بدنيا غيره؛[2]

يا على! شريرترين مردم كسى است كه آخرت (دين) خود را به دنياى خود بفروشد و از او بدتر كسى است كه آخرت (دين) خود را به دنياى ديگران بفروشد.

اصلحوا دنياكم و اعملوا لآخرتكم؛[3]

زندگى خود را اصلاح كنيد و براى آخرت خود بكوشيد.

[1]. مجموعه ورام، باب مايحمدالجاه، ص 161، شفيعى مازندرانى، زهد اسلامى، ص 4.

[2]. رضى‌الدين طبرسى، مكارم‌الاخلاق، فى وصاياه لعلىّ.

[3]. نهج‌الفصاحة، ص 319.