فرد يا جمعى مانع تشكيل دولت شوند. وقتى آيه پنجم سوره قصص نازل شد، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به اميرمؤمنان و حسنين عليهما السلام نگريست، اشك ريخت و فرمود: انتم المستضعفون بعدى؛[1] شما مستضعفان پس از من هستيد».

امام صادق عليه السلام در باب تاسوعا مى‌گويد:

تاسوعا روزى است كه حسين بن على عليه السلام محاصره شد. حسين عليه السلام و يارانش در آن روز مستضعف واقع شدند ... پدرم فداى آن مستضعف دور از وطن باد!!.[2]

به‌طور كلّى خاندان پيامبر در دوران حيات خود توسّط حاكمان ستمگر زمان، مستضعف واقع شده‌اند. بر اين اساس است كه در ذيل آيه «و نريد أن نمنّ على الّذين استضعفوا فى الارض و نجعلهم ائمّه ...» چنين آمده است:

هم آل محمّد صلى الله عليه و آله يبعث مهديهم بعد جحدهم فيعزّهم و يذلّ اعدائهم؛[3]

آنان [مستضعفان‌] خاندان محمّدند صلى الله عليه و آله كه پس از آنكه انكار شدند مهدى‌شان برانگيخته مى‌شود و ايشان را به عزّت باز مى‌رساند و بدخواهانشان را خوار مى‌كند.

اميرمؤمنان عليه السلام نيز در نهج‌البلاغه‌ آنجا كه سخن از موعود اسلام به ميان مى‌آورد، مى‌فرمايد:

لتعطفن الدنّيا علينا بعد شما سها عطف الضروس على ولدها؛[4]

دنيا (/ حكومت) پس از سركشى‌ها به ما روى خواهد آورد. چنانكه ناقه چموش براى شيردادن به فرزندش در برابر فرزند خود رام خواهد شد.

و سپس اين آيه را تلاوت نمود: «و نريد أن نمنّ على الّذين استضعفوا فى الارض و نجعلهم ائمّه و نجعلهم الوارثين‌».[5]

سخن فوق، گوياى وجود استضعاف در مصداقى ويژه است كه از نوع استضعاف عقيدتى، فرهنگى، اقتصادى و ولايى نيست و ما در اينجا از آن به عنوان «استضعاف سياسى» ياد كرديم.

ه. عامل اصلى پيدايش استضعاف اجتماعى‌

«استكبار» در كنار «استضعاف» مطرح شده است. قرآن مى‌گويد در بيشتر موارد، عامل مهمّ‌

[1]. تفسير صافى، ذيل آيه 5، سوره قصص.

[2]. سفينةالبحار، مادّه« تسع».

[3]. تفسير صافى، ذيل آيه 5، سوره قصص.

[4]. نهج‌البلاغه، حكمت 209.

[5]. قصص/ 5.