درس اوّل: درباره وصيّت‌نامه‌

الف. وصيّت در اسلام‌

نوشتن وصيّت‌نامه از سنّت‌هاى ديرينه جهان اسلام است و به گروهى خاص اختصاص ندارد. ديدگاه اسلام در باره وصيّت و وصيّت‌نامه چيست؟

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: «ما يَنْبَغى‌ لأمْرَءٍ مُسْلِم انْ يَبيتَ ليْلَةً الّا وَ وَصيَّتُهُ تَحْتَ رَاْسِهِ».[1]

و نيز فرمود: «مَنْ ماتَ بِغَيْرِ وصيّةٍ ماتَ مِيتةً جاهليّةً[2]

البته مسلمان بايد در وصيّت، عدالت را رعايت كند؛ درباره بيش از ثلث اموال خود وصيّت نكند و وارثان پس از خود را از حقوقشان محروم نسازد.

يكى از ياران رسول خدا صلى الله عليه و آله در آستانه مرگ، همه دارايى خود را در راه خدا صرف كرد در حالى كه كودكان صغير در خانه داشت. رسول خدا صلى الله عليه و آله از ماجرا با خبر شد و فرمود: «اگر پيش از دفن، مرا از اين رفتار او آگاه مى‌كرديد، از دفن او در قبرستان مسلمانان جلوگيرى مى‌كردم.»[3]

در اينجا لازم است به اين پرسش پاسخ داده شود كه آيا وصيّت كردن واجب است؟ در پاسخ بايد گفت: از ظاهر آيه 180 سوره بقره «كُتِبَ عَلَيكُم إِذا حَضَرَ احَدكُمُ الْمَوْتُ انْ تَرَكَ خَيْراً الْوصِيّةُ لِلْوالديْنِ والْأقْرَبينَ بِالْمعروفِ حَقّاً عَلى الْمُتَّقينَ» به دست مى‌آيد كه وصيّت كردن براى كسانى كه اموالى دارند و يا حقوقى بر عهده آنها است كه بايد پس از مرگ آنان ادا گردد، واجب است، ولى دقّت بيشتر در نصوص، اثبات مى‌كند كه اين امر، ارشادى است و آيه در صدد تحريص و تشويق به وصيّت است نه بيان الزام و وجوب آن.[4] اميرمؤمنان على عليه السلام درباره‌

[1]. حرّ عاملى، وسائل الشيعه، ج 13، ص 352.

[2]. همان.

[3]. محدّث قمى، سفينةالبحار، ج 2، ماده« وصى».

[4]. راوندى، فقه‌القرآن، ج 2، ص 299، كتاب الوصايا.