است و ديگرى مسافتى، و بى‌شك نمى‌تواند هر دو اصل باشند، طبعاً يكى اصل است و ديگرى نماينده‌اش، زيرا مسافت زمانى برحسب اختلاف وسائل مسافرت مختلف است ولى مسافت فرسنگى هميشه يكسان.

اكنون اگر يك روز راه همان هشت فرسنگ شد چنان‌كه در زمان‌هاى گذشته چنان بوده جاى گفتگو نيست، ولى اگر بيش از هشت فرسنگ شد بايد ديد اينجا آيا ميزان حد مسافتى است يا حد زمانى و قطعاً در اين صورت تخيير ميان اين دو معنى ندارد!

از آيات افطار صوم و قصر صلاه و رواياتى چند به روشنى مى‌فهميم كه ميزان اصلى همان يك روز راه است كه در گذشته با بيشترين وسائل مسافرت هشت فرسنگ بوده و اكنون حدود هزار كيلومتر است چنان كه در صحيحه فضل ابن‌شاذان از حضرت رضا (ع) است كه فرمود: «اينكه كوتاه كردن نماز در هشت فرسنگ مقرر شده بى‌كم و زياد زانروست كه هشت فرسنگ يك روز راه است براى نوع مردم و قافله‌ها پس در يك روز راه قصر واجب شد و اگر در يك روز راه واجب نمى‌شد در هزار سال راه نيز واجب نمى‌شد، زيرا همه روزها مانند يكديگرند ... و گاه پيمودن راه فرق مى‌كند كه گاه يك روز راهش چهار فرسنگ، و اسب بيست فرسنگ است و اينكه يك روز راه را هشت فرسنگ معين كرده‌اند از اين لحاظ است كه اين راه شتران و قافله‌هاست، اين بيشترين وسيله مسافرت است و بيشتر قوافل نيز همين اندازه سير مى‌كنند».[1]

[1] - وسائل الشيعه، ج 5، ص 490، ح 1، و 493، ج 2.