نيابت است، بلى اگر منوب عنه قدرت مالى قربانى داشته و با اين وصف پولى كه پرداخته براى نيابت كافى نيست، اينجا منوب عنه مقصر است، گرچه اين حج نيابتى صحيح است، ولى قربانى برعهده منوب عنه همچنان باقى است و نائب بدون قربانى با ده روز روزه گرفتن از عهده بيرون مى‌رود، و اگر هم نتواند نيز چنان است.

مسأله 10- چنان‌چه به علت نبودن قربانى نه نداشتن پولش نتواند خود قربانى مستقل كند، اينجا برحسب روايات هر چند نفرى در يك شتر يا گاو يا گوسفند شركت كنند، و تتمه امكاناتش را به فقرا بدهند، ولى در شرائط فعلى كه قربانى‌هاى مستقل نيز مصرف ندارد از همان اوّل منتقى به قيمت مى‌شود و كافى است.

در بعضى اخبار هم وارد است كه اگر عدم امكان قربانى مستقل به علت بى‌بضاعتى هم باشد چند نفرى در يك قربانى شركت كنند[1] ولى چنان‌كه گذشت اين حكم استحبابى است، زيرا بدون شك از موارد «فَمَنْ لَمْ يَجِدْ»: نداشتن قربانى است، و در هر صورت اين شركت اگر هم واجب باشد كافى نيست، و واجب است ده روز روزه بگيرد.

مسأله 11- اگر با امكان چند قربانى يا امكان قربانى گران‌تر يا بالاتر چون شتر، تنها به يك قربانى گوسفند با همه شرائطش اكتفا كرد، برحسب بعضى از

[1] - در خبر زيد بن جهم است كه به حضرت صادق( ع) گفتم: متمتعى قربانى نيافت، فرمود يك درهم هم نداشت كه بيايد نزد كسانش و بگويد با اين يك درهم مرا شركت دهيد.

و در خبر صحيح حجاج است از حضرت كاظم( ع) كه گروهى قربانى برايشان گران شد، اينها با هم‌اند و از يك خانواده نيستند فقط همسفرى حجند و جايشان نيز يكى است، مى‌توانند به شركت يك گاو بكشند؟ فرمود اين را دوست ندارم مگر در صورت ضرورت.